دیوار چینی فرآیندی است که با استفاده از آجر، بلوکهای سفالی یا بتنی انجام شده و برای این کار از چسب یا ملات استفاده میشود.—–روش اجرای اجر چینی
در صورت انجام غیر اصولی دیوار چینی ، مشکلات فراوانی در آینده از جمله عدم مقاومت کافی در زمین لرزه و آتشسوزی، عبور دادن سروصدا و مشکلاتی در نازک کاری به وجود میآید.——-
به همین دلیل دیوار چینی از مباحث مهم در صنعت ساختمان بوده وباتوجه به زلزلههای پیشآمده در داخل و یا خارج کشور نشان می دهد که بیشتر خسارات، در اثر تخریب عوامل غیرسازهای مثل دیوارهای جداکننده، دیوارهای بنایی بوده است.
به طور کلی هدف از دیوار چینی جدا کردن قسمتهای مختلف یک سازه و ایجاد فضاهایی با کاربریهای مختلف است
کیفیت این عملیات به عوامل مختلفی از جمله کیفیت مصالح مصرفی، نحوه انجام کار، کیفیت سیستم سازه بستگی دارد.
در صورتی که دیوار چینی ساختمان به روشی اصول انجام پذیرد، هزینه تعمیر و نگهداری آن بسیار اندک و عمر مفید سازه بیشتر خواهد بود.
کاربرد دیوار معمولاً برای مجزا کردن فضاها از یکدیگر وهمچنین انتقال دادن بخشی از بار ساختمان به زمین استفاده میشود.
متریال ها مورد استفاده برای عملیات دیوار چینی:
۱. آجریک از بهترین مصالح به دلیل هزینه پایین و قابل دسترس بودن
۲. بلوک سفالی به دلیل اندازه بزرگتر آن نسبت به آجر در بعضی مواقع استفاده می شود.
۳.بلوک سیمانی به دلیل ویژگیهای فیزیکی و ساختاری خود از بهترین مصالح نیز به شمار میروند.
۴.بلوک پوکه معدنی به علت فراوانی پوکه های معدنی که در ساخت آن به کار برده میشود.
۵.بلوک لیکا دارای تخلخل بالایی هستند و وزن آنها عمدتا کمتر از ۱۱۰۰ کیلوگرم بر مترمکعب است.
۶.بلوک بتن گازی این بلوکها در دو نوع اتوکلاو شده و اتو کلاو نشده در بازار در دسترس هستند.
زمان اجرای اجرچینی
بهترين زمان براي ديوارچيني بعد از اتمام ستون گذاری و پايان بتن ريزي سقف ها ميباشد.حداقل بتن سقف مقاومت ۷ روزه خود را كسب كرده باشد و سپس مراحل ديوارچيني انجام شود
آجركاري در درجه حرارت كمتر از ۵ درجه مجاز نمی باشد . در شرايط آب و هوايي سرد، ديوارهايی که تازه چيده شده بايد با گرم کردن و پوشاندن محافظت شوند و در صورت لزوم از ضد يخ استفاده شود
نکاتی که قبل اجرای دیوارچینی باید رعایت شود
- ۱- قبل از شروع عملیات باید گیاهان و خاکهای نباتی از محل کار برداشته شود و محل دیوار چینی از وجود هر نوع گیاه و ریشههای عمقی پاک سازی شود. به منظور عدم رویش گیاهان پی دیوار را با خاک آهک پوشش داده
- ۲- با توجه به شرایط آب و هوایی و دستورات العملها، قبل از اجرای تیغه چینی، آجرها بایستی به مدت ۶۰ دقیقه در آب خیسانده و سپس بلافاصله به کار برده شوند.
نکته :ریختن آب بر روی آجر مجاز نیست. اینکار سبب می شود تا چسبندگی ملات به آجر خوبی صورت گیرد
زنجاب کردن آجر چیست؟
هنگامی که آجر از کوره بیرون میآید؛ خشک است؛ و آب ملات را میکشد و ملات را دچار مشکل میکند، به همین دلیل آجر را به مدت نیم تا یک ساعت داخل بشکههای آب میاندازند تا سیراب شود و به ملات آسیب نرساند، که به این عمل زنجاب کردن، میگویند؛ بنابراین زنجاب کردن را نباید با آبساب کردن اشتباه گرفت.
نکاتی که حین اجرای اجرچینی باید رعایت شود
- بندها در قسمت افق یا قائم باید ریسمان باشند .اگر از آجر یا هر چیز پر کنندهایی برای کامل کردن یک رج استفاده می شود، نباید در وسط همان رجها این آجر یا پرکننده بکار گرفته شود. باید دقت کرد این آجرها یا پر کنندهها تنها در انتهای رجها بکار رود. مثلا اگر در یک دیوار سفالی از آجر در وسط رج استفاده شود این امر غلط اجرایی است. باید این آجری که بصورت عمودی کار گذاشته میشود در انتهای رج باشد.
- باید دقت داشت که بندهای افقی و بندهای قائم اجرا شود. ضخامت بند بین آجرها نباید کمتر از۱۰ میلیمتر و یا بیشتر از ۱۲ میلیمتر باشد.———روش اجرای اجر چینی
- تیغه چینی باید کاملاً قائم و شاقولی بوده و امتداد رجها کاملاً افقی باشد و بندهای قائم یک رج در میان دقیقاً در مقابل هم قرار گرفته و شاقولی باشند.
- دیوارها حتماً از کنارها توسط میلگرد در فواصل ۵۰ سانتی به ستونها مهار شوند. درساخت ديوار باربر باید ازيك نوع آجر استفاده شود و در محل اتصال ديوارها به ستونها شاخك مناسب نصب شده باشد
- در قسمت انتهایی زیر سقف دیوار حتماً مهار شود، که روش اجرای وال پست بهترین حالت در مهار دیوار است. در صورتي كه طول ديوار زياد باشد والپستهاي مناسب باید براي آن در نظر گفته شود و همچنین در اطراف پنجرههاهم باید والپست مناسب اجرا گردد———روش اجرای اجر چینی
- رج های آجر در بخش پایین دیوار، کف پنجره، سقف و سر جانپناه باید همیشه از لبه باریک کنار همدیگر چیده شوند (قراردادن آجرها از سمت لبه باریک کنار همدیگر).
- به طور کلی برای آجرچینی گوشه دیوار، یک رج راسته چینی (stretcher) و یک رج کله چینی (header) انجام میشود (اتصال یا پیوند کله راسته). این راسته چینی و کله چینی به صورت یکی درمیان انجام میگیرد. برای تکمیل رج، آجر قلمدانی کنار آجر کله قرار میدهند.
- در آجرکاری، باید فاصله کافی بین آجرهای مجاور وجود داشته باشد تا اتصال مناسب بین آجرها ایجاد شود.
- پیشرفت کار در بالا بردن دیوار باید به گونه ای باشد که تمام آجرها در هر رج، یکریخت قرار گرفته باشند. هیچ قسمتی از دیوار نباید در یک روز بیش از ۱۰۰ سانتی متر از بقیه آن بالا بیاید. دیوارها باید کاملا عمودی بالا بیایند.
- جهت جلوگیری از آسیب اثرات ضربه و تغییر شکل به ستونهای سازه، دیوار در ناحیه اتصال با ستون باید انعطافپذیر باشد. این امر در سازههای بتنی بسیار مهم است چرا که باعث ایجاد ستون کوتاه میشود. برای رفع این مورد باید در محل اتصال دیوار به ستون از یونولیت با ضخامت حداقل ۵ سانتیمتر استفاده شود.
انواع دیوار ها از نظر عملکرد در ساختمان
- ۱.دیوارهای غیر باربر
دیوار پیرامونی ساختمان می باشد که تنها متحمل وزن خود بوده و تنها وظیفه جداسازی بخش های مختلف ساختمان از یکدیگر دارد. این دیوار را به نام دیوار تقسیم هم می شناسند. معمولا ضخامت دیوارهای پیرامونی از انواع باربر کمتر می باشد ———روش اجرای اجر چینی - ۲.دیوارهای باربر
از انواع دیوار داخلی بوده که وظیفه تحمل وزن خود و همچنین بارهای جانبی حاصل از سقف را دارد
- ۳.دیوار حائل
دیوار حائل وظیفه مقابله با نیروهای جانبی مانند حرکت آب و خاک و… را دارد. ممکن است در جاده ها اینگونه دیوار را که برای ممانعت از حرکت کوه ها ساخته اند دیده باشید——-روش اجرای اجر چینی
انواع اتصلات در دیوارهای آجری
- تمام اتصالات باید به درستی بندکشی و با ملات پر شوند تا حفره ای در اتصالات (بین دو آجر مجاور) باقی نماند.
- در صورتی که ضخامت دیوار، دو آجری یا بیشتر باشد، در اتصالات علاوه بر ریختن ملات بستر و بندکشی، باید در هر رج دوغاب هم داده شود.
- ضخامت اتصالات نباید بیش از ۱۳ میلی متر باشد.
- وقتی ملات درون درزها هنوز تازه است، با بندکشی معمولا تا عمق حداقل ۱۰ تا ۱۵ میلی متر ملات را حذف میکنیم.
روش های اتصال (فقل و بست ) دیوارهای غیر باربر در تقاطع ها
- ۱. هشته گیر
- ۲.لاریز
نحوه اتصال ستون فلزی به دیوار
در هر متر ارتفاع یک قطعه اتصال جوش شده به ستون فلزی باید در داخل ملات دیوار چینی قرار گیرد .قطعه اتصال به صورت T وبا میلگردی به قطر ۸ میلی متر که بعد ۱۵۰میلی متر به ستون جوش داده شده —-روش اجرای اجر چینی
نحوه اتصال ستون بتنی با دیوار
در هر ارتفاع دو شاخک U شکل به ابعاد۲۵۰.۲۵۰.۸۰از میلگردی به قطر ۱۰میلی متر به صفحه به ابعاد ۱۰۰.۱۰۰.۶میلی متر جوش داده میشود (این صفحات با شاخک های مناسب هنگام بتن ریزی در داخل ستون بتنی گذاشته شده
نعل درگاه
محل های چهارچوب درب وپنجره دیوار باید در زمان اجرا تعبیه شود .وبرای همین از نعل درگاه استفاده شده که طول گیر داری نعل درگاه در زمانی که از تیر اهن ساخته میشود کمتر از ۲۵ سانتی متر نباشد
مشخصات اجرای وال پست چیست
وال پست که به آن نگهدارنده دیوار نیز گفته می شود، عضوی غیرسازه ای در ساختمان است که با مهار دیوارها با اسکلت از یک طرف موجب همبستگی دیوار و از طرف دیگر موجب مهار دیوار در برابر بارهای جانبی ناشی از وزن خود می شود. وال پست در اسکلت فلزی و هم چنین وال پست در اسکلت بتنی قابل اجرا است.
جنس وال پست را در کارگاه از نبشی یا قوطی درست می کنند.
وظیفه وال پست یک کلاف است که برای یکدست کردن دیوار در طول های معین استفاده می شود. بیشترین طول مجاز دیوار غیر سازه ای یا تیغه ای میان دو پشت بند ۴۰ برابر ضخامت دیوار یا تیغه و یا ۶ متر کمتر است. همچنین، حداکثر بلندای مجاز دیوارهای غیر سازه ای یا تیغه ها از تراز کف مجاور ۵.۳ متر است. در این شرایط به اجرای وال پست عمودی یا افقی نیاز نخواهد بود. اما در صورت افزودن دهانه ها یا ارتفاع به استفاده از وال پست نیاز است.
درز انبساط در دیوار آجری
میانگین اختلاف دمای زمستان و تابستان که حدود ۳۸ درجه سانتی گراد است، به ازای هر ۳۰ متر از طول دیوار، دیوار آجری ۱۰ میلی متر منبسط میشود. به همین خاطر تعبیه درزهای انبساط به عرض حداقل ۱۸ میلی متر پس از هر ۳۰ تا ۴۵ متر طول دیوار، نیاز است.
کلاف بندی
برای تامین ایمنی ساختمان در برابر زلزله در ساختمان های اجری
کلاف افقی در تراز پی
این کلاف ها از بتن ارمه بوده
دیوارهای جداکننده نیم آجره باید بوسیله آرماتور مناسب مسلح شوند. در هر ۵ یا ۶ رج از دیوار، یک آرماتور قرار میگیرد. آرماتور میتواند میلگرد فولادی نرم، میله های تخت، تسمیه آهنی، پوسته های مشبک (مِش گسترده) یا شبکه فولادی و غیره باشد.——-روش اجرای اجر چینی
کلاف افقی در تراز سقف
این کلاف از بتن ارمه بوده عرض ان برابر عرض دیوار وحداقل ۲۰ سانتی متر می باشد در مورد دیوار خارجی به منظور نماسازی میتوان می توان عرض کلاف را ۲۰ شانتی متر از عرض دیوار کمتر اختیار کرد
میلگرد گذاری این کلاف ها عینا مانند کلاف های افقی در تراز پی می باشد .
کلاف قایم
کلاف های قایم ممکن است از بتن ارمه با حداقل بعد ۲۰ سانتی متر ،تیر اخن نمره ۱۰ یا معادل ان در داخل دیوار یا گوشه ها و تقاطع دیوارها با حداکثر محور تا محور ۵ متر تبیعه شوند
تنگ های مورد استفاده در کلاف حداق نمره ۶ می باشد که فاصله انها از یکدیگر حداکثر ۲۰سانتی متر می باشد
تذکر مهم کلاف های قایم بایستی به نحوه مطمین به کلاف های افقی متصل شوند تا سیستم به صورت یکپارچه عمل کند
عمل آوری دیوار آجری
تمام دیوارهای آجری که نازک کاری آنها انجام شد، باید به مدت حداقل ۷ روز خشک نگه داشته شوند.
استفاده از آجرهای شکسته و کج و معوج:
میزان استفاده از آجرهای کج و معوج و ترک دار به شرط اینکه انحنای آن ها کمتر از ۵ میلیمتر باشد و تعداد آن ها کمتر از ۲۰% کل آجرها باشد مانعی ندارد. مصرف آجرهای نیمه (یک دوم آجر)، سه قد (سه چهارم آجر)، چارک (یک چهارم آجر) و کلوک (پاره آجر) در قسمت های پشت کار و در محل هایی که کارکردن آجر کامل مقدور نیست مجاز است.
مصرف آجرهای دست دوم:
مصرف آجرهای دست دوم فقط درصورتی که کاملاً پاک شده باشد مجاز است اما بهتر است به همراه آجرهای نو استفاده شود تا استحکام و شکل دیوار به خوبی حفظ شود———-روش اجرای اجر چینی
آشنایی با تقسیمات آجر
- آجر نیمه (نیمچه)
مورد استفاده این اجر در پیوند دیوار ۱۰سانت متر وپوشش سقف های اجری و…. می باشد - آجر کلوک:
ابعاد ان به اندازه یک چهارم طول یک آجر است و ابعاد آن ۵/۵×۱۰×۵/۵ سانتی
ومورد استفاده این اجر در پیوند کله راسته در دیوار ۳۵سانتی ودر پیوند های خاص
- اجر سه قدی :
ابعاد ان سه چهارم طول یک اجر به ابعاد ۵/۵×۱۰×۱۵/۵ سانتی متر
از این اجر برای شروع نبش کار دیوار های ۲۱و۳۲ سانتی متری
- اجر قلم دانی:
ابعاد ان اگر اجر را از عرض نصف کنیم اجر قلم دانی ایجاد شده که ابعاد ان ۲۱/۵/۵.۵سانتی متر میباشد
مورد استفاده در رج بندی در پیوندهای خاص - اجر کلاغ پر:
اگر سر یک آجر درسته به اندازه نصف از قطریک نیمه کسر شود، باقی آن را کلاغ پر گویند اندازه ی ذوزنقه (۱۰×۵/۵ )×(۱۰×۲۱ ) سانتی متر است ،که بعد ۱۰/۵ سانتی میتواند نسبت به مصرف تغییرکند
مورد استفاده در پیوند های خاص - اجر نیم لایی:
اگر اجر به صورت طولی از ضخامت ۵.۵ نصف شود اجر نیم لایی ایجاد شده
از این اجر برای تراز کردن چفت داخل اهن استفاده شده - اجر لغازی یا دم کلاغی :
در صورتی یک چهارم آجر به صورت نصفه از سرنما و نصف از راسته نما حذف شود بقیه اجر لغازی بوده
از این اجر برای پیوندهای خاص و هره آهن گم استفاده میشود
ملات های مورد استفاده در اجرچینی
- ملات ماسه سیمان :
از مخلوط کردن ۲۰۰ تا ۴۰۰ کیلوگرم سیمان در هر متر مکعب ماسه شسته و آب بدست می اید مقدار سیمان بستگی به موارد دارد - ملات ماسه آهک:
از مخلوط کردن ماسه وپودر اهک به نسبت ۱به ۳و اب بدست می اید
از این ملات در چیدن دیوارهای سنگی واجری و ساختن پی های سنگی واجری استفاده شده - ملات گل اهک :
از مخلوط ۱۵۰کیلو گرم اهک شکفته در یک متر مکعب خاک شنی واب بدست امده
از این ملات در دیوار چینی سنگی واجری وهمچنین فرش موزاییک استفاده شده - ملات باتارد :
از مخلوط ۲۰۰کیلو گرم پودر اهک در ۱۵۰کیلو گرم سیمان در یک متر مکعب اب وماسه بدست می اید
موارد استفاده دیوار چینی سنگی واجری وفرش کف - ملات گل :
از مخلوط خاک وماسه نرم به نسبت معین همراه اب
مورد استفاده در روستا برای اجرچینی دیوار های اجری
انواع روش های اجر چینی
آجرچینی
آجرچینی که تبدیل به دیوار میشوداز نظرضخامت به دیوارهای ۱۰/۵، ۲۲، ۳۰ سانتی متری و حتی بیشتر تقسیم میکنند
دیوارهای جدادیوارهای۱۱/۵ سانتی متر را دیوار جدا کننده که در برابر فشار وتاب مقاومت ندارد ودیوار۲۲ سانتی را دیوار نیمه باربر و دیوار ۳۰ سانتی متری ویا بیشتر را دیوار باربر نامیده
دیوار راسته نما
ر این نوع آجرچینی آجرها به صورت راسته نما روی هم قرار میگیرند .ضخامت دیوار ۱۱.۵ سانتی متربوده وبرای اینکه بندهای عمودی روی هم قرار نگیرند ودیوار دارای پیوندی محکم باشد از دو نیمه اجر ابتدا وانتهای کار استفاده شده پیوند مورد استفاده دیوار های ۱۱.۵ سانتی متر وفقط از نوع پیوند راسته نما بوده
دیوار راسته نما دارای ضخامت ۱۱.۵ سانتی متر . غیر باربر و فقط برای جداسازی فضاها یا به عنوان دیوار محافظ عایق
اجر چینی کله نما (۲۲سانتی متر )
بعد از آجرکاری در نمای دیوار فقط قسمت سر آجرها نمایان است و هر آجر به اندازه نصف سر نما با آجرهای زیرین یا فوقانی خود اتصال دارد. این روش آجرچینی دارای اتصال نسبتا خوبی بوده و از نظر اجرا ساده تر از سایر دیوار چینی ها میباشد ولی به علت نمای یکنواخت،بیشتر در دیوارهای داخلی که پوشش دیگری روی آن انجام میشود به کار رفته وضخامت ان ۲۲ سانتی متر میباشد
موارد کاربرد:
ضخامت دیوارهایی که به صورت کله نما ساخته میشوند ۲۲ سانتی متر بوده وجز دیوار های غیر باربر بوده ومیتوان به صورت کله راسته هم ساخت برای جدا کردن در فضای داخل ساختمان ودر مواقعی که فشار کم است میتوان از ان برای حد وسط دیوارهای باربر وحمال استفاده کرد
اجرچینی کله و راسته
در پیوند کله و راسته از آجر تمامی و سه قدی استفاده میشود وبدین صورت که ردیف های اجری به صورت کله و راسته پی در پی اجرا میشوند وبرای اجرای رج بعدی به علت این که پیوندهای عمودی روی هم قرار نگیرند از سه قدی استقاده میشود
ضخامت دیوارهایی که به صورت کله وراسته ۲۲و ۳۰ سانتی متری و همچنین ۲۱ سانتی متری که نیمه باربر بوده وبرای جداسازی فضاهای داخلی از خارج ان به کار میرود ودر بعضی جاها که فشار کم میتوان از ان استفاده کرد .دیوار ۳۰سانتی متر ی باربر بوده وبرای دیوارهای اطراف ساختمان و گاهی دیوارهای داخل که باید فشار زیاد تحمل کنند استفاده شده
اجر چینی یک ردیف کله ویک ردیف راسته
در این نوع آجرچینی از یک ردیف کله و یک ردیف راسته استفاده می شود بندهای عمودی مقابل یکدیگر قرار نگیرند.در هر صورت اگر نبش کار را در یک ردیف کله و در ردیف بعدی سه قدی به کار ببرند، هر زه ملات ها مقابل یکدیگر قرار نمی گیرند آجرکاری یک ردیف کله و یک ردیف راسته بیشتر در دیوارهای یک آجره ۲۱ سانتی متر به کار می رود اگر بخواهند در دیوارهای بیش از ۲۱ سانتی متری عمل نمایند ، باید توجه داشته بباشند که هر زه ملات ها روی هم قرار نگیرند و اتصال آجرها صحیح انجام شود
موارد کاربرد :
بیشتر در دیوارهای یک آجره (۲۲ سانتیمتری)به کار میرود که نیمه باربر بوده واگر بخواهند در دیوارهای بیش از۲۱ سانتی متر عمل نمایند به شرط ان که هرز ملات ها روی هم قرار نگیرند و اتصال آجرها صحیح انجام شود جزء دیوارهای باربر بوده
مشبک جناغی
این آجرچینی شامل یک مجموعه طرح آجری است که با یکدیگر زاویه ۹۰ درجه و با صفحه ی افقی زاویه ۴۵ درجه تشکیل می دهند زمانی که قاب ها با پیوند جناغی چیده می شوند باید با اطمینان یافتن از این که تمامی زوایای طرح در یک خط مستقیم قرار دارند کاملا دقت کرد تا هر طرح بنا به وضعیت خود به طور واقعی عمودی یا افقی باشد در زمان برش دادن آجرها با چکش و قلم دم پهن سعی نکنید که آجر را مستقیما در طول خط اریب برش دهید زیرا در این حالت احتمال شکستن آن در محل زاویه حاده وجود دارد در این حالت ابتدا آجر را عمود بر ضخامت آن از نقطه ی تقاطع خط مایل با لبه آجر برش دهید سپس کار برش را در طول خط مایل کامل کنید ا این روش از برش تمیز آجر اطمینان حاصل میشود
نکات منفی در ساخت دیوار آجری:
اگر دیوار شاقول نباشد باعث می شود مصرف مصالح در هنگام نازک کاری ساختمان به شدت افزایش یابد. به طور مثال برای مسطح کردن قسمت داخلی دیوار حجم زیادی گچ مصرف می شود.
اگر وال پست (wall post)ها در فاصله مناسب اجرا نشود دیوار در اثر زلزله یا ضربه آسیب پذیر است و ممکن است به سادگی تخریب گردد.
اگر قفل و بست دیوارها در محل تلاقی دو دیوار به درستی اجرا نگردد سبب ایجاد ترک در مرحله نازک کاری ساختمان می گردد.
منابع :
کتاب اجر چینی ،سازمان پژوهش و برنامه ریزی وزارت اموزش وپرورش (دوره فنی حرفه ای وکاردانش)
کتاب دیتل های ساختمانی و روش های اجرای ان ،نویسنده مهندس مزدک اسفندیاری
سایت اذران اجر