راهنمای جامع نقشه کشی برق ساختمان

مقدمه

در این مطلب وبسایت تات بیم شما نقشه کشی را بر روی پلان فرا خواهید گرفت و به کمک شمای فنی، مسیرهای لوله کشی برق و تجهیزاتی را، که به ابتدا و انتهای آن وصل خواهد شد، را بر روی پلان نشان خواهید داد. علاوه بر زبان رسم، از زبان نوشتار نیز برای انتقال منظور خود در نقشه‌ها کمک خواهید گرفت. هم چنین با مجموعه ضوابط فنی و اجرایی لازم برای طراحی نقشه‌های ساختمان‌های مسکونی (مقررات ملی ساختمان مبحث سیز آشنا خواهید شد.-نقشه کشی برق ساختمان

۱۳-۱ محتوای نقشه‌ها

برای سیم کشی برق در هر ساختمان باید به نقشه‌های آن مراجعه کرد نقشه‌ها از اجزایی تشکیل شده است. اجزای هر نقشه کامل برق شامل موارد زیر است:
۲-۱-۱۳ نقشه پلان‌ها
۳-۱-۱۳ نمودار تابلوها
۴-۱-۱۳ نمودارهای رایزر
۵-۱-۱۳ جزئیات
۶-۱-۱۳ توضیحات

در طراحی و ترسیم نقشه‌ها توجه به مقررات ملی ساختمان ضروری است. به همین دلیل در ادامه، به بندهایی از این مقررات اشاره می‌کنیم رعایت این مقررات توسط طراح، ترسیم کننده و همچنین اجرا کننده الزامی است.—-نقشه کشی برق ساختمان

مقررات ملی ساختمان (مبحث ۱۳):

– نقشه‌های نشان دهنده محل فیزیکی لوازم، وسایل و دستگاه‌ها باید در زمینه نقشه معماری به نام پلان تجهیزات پیاده شود. مقیاس نقشه‌ها نباید کمتر از یک صدم باشد.

۳- نمودارها، جزییات، توضیحات، رایزر و جداول، که احتیاج به پلان معماری ندارند، باید بر روی نقشه‌های مجزا و یا در صورت وجود حواشی خالی، در کنار پلان‌ها ترسیم شوند.—-نقشه کشی برق ساختمان

۴ در ساختمان‌هایی که آپارتمان‌های مشابه در طبقات دارند می‌توان به تهیه نقشه برق یک طبقه اکتفا کرد و لزومی به طرح نقشه‌های مختلف برای طبقات دیگر نیست.

۲- نقشه‌ها و نمودارها باید خوانا و واضح باشند و به نحوی تهیه شده باشند که بین خطوط و اجزای برقی و زمینه نقشه معماری هیچ گونه ابهامی وجود نداشته باشد.

۱-۱-۱۳ علایم

در نقشه‌ها هر وسیله یا عنصر برقی با یک نشانه یا علامت اختصاری نشان داده می‌شود. برای این که در خواندن نقشه‌ها تفسیرها و تعبیرهای متفاوتی نسبت به یک وسیله برقی وجود نداشته باشد، باید کلیه علایم از یک استاندارد پیروی کنند تا به این ترتیب زبانی مشترک در بین ترسیم کنندگان و کسانی که نقشه‌ها را می‌خوانند وجود داشته باشد

به این منظور در رشته برق استانداردی توسط کمیته بین المللی الکتروتکنیک تهیه شده است که همه علایم ترسیمی باید با آن استاندارد مطابقت داشته باشد. برای ترسیم مدارات در نقشه‌ها از شمای فنی (تک خطی) استفاده کنند

مقررات ملی ساختمان (مبحث ۱۳):

• ۱-برای نمایش اجزای نقشه‌های برق باید از علایم ترسیمی استاندارد مطابق (IEC) استفاده شود و اندازه علایم باید متناسب با مقیاس نقشه‌های زمینه (پلان) انتخاب شود.
  ۲- در کنار علایم باید قدرت مصرفی و سایر مشخصات مهم دستگاه ذکر شود این کار می‌تواند با استفاده از نوعی کد قبلاً در جدول علایم ذکر گردد. این کار در جدول ۱-۱۳ به روی چراغ لوستر یا چراغ دیواری حمام صورت گرفته است.—-نقشه کشی برق ساختمان

۲-۱-۱۳ نقشه پلان‌ها

در طراحی نقشه‌های تأسیسات برقی باید به نقشه ای که به نام «پلان تجهیزات» می‌شناسیم توجه خاص داشته باشیم. چرا که در این پلان نحوه چیدمان (قرار گرفتن) وسایل برقی به خوبی مشخص است. این امر در برق رسانی به آنها بسیار مهم است. مثلاً در محلی که احتمالاً تخت خواب قرار دارد کلید مناسب و در محلی که تلویزیون قرار دارد پریز برق و پریز آنتن مناسب و… قرارگیرد.

شکل ۱-۱۳، بخش‌های مختلف یک پلان معماری (شامل آشپزخانه، اتاق خواب، حمام و دستشویی) را، که چیدمان تجهیزات بر روی آن مشخص شده است، نشان می‌دهد. همان گونه که از شکل مشاهده می‌شود، محل قرارگیری کمد دیواری، روشویی، توالت، دوش حمام، تخت خواب، اجاق گاز، سینک ظرف شویی و ماشین لباس شویی، هم چنین شرایط محل‌ها از قبیل خشک یا نمناک بودن، نقش مهمی در محل قرارگیری تجهیزات الکتریکی دارد.—-نقشه کشی برق ساختمان

از آنجایی که ترسیم تمام مسیرهای مختلف سیم کشی از قبیل روشنایی، پریزهای برق، تلفن و آنتن بر روی یک پلان باعث شلوغی و اشتباه در نقشه خوانی می‌شود، هر یک از سیم کشی‌ها را بر روی یک پلان جداگانه ترسیم می‌کنند. این پلان‌ها عبارت اند از:
۱-۲-۱-۱۳ روشنایی
۲-۲-۱-۱۳ پریز برق
۳-۲-۱-۱۳ پریز تلفن و آنتن

پلان روشنایی :

در پلان روشنایی ابتدا محل قرارگیری تجهیزات و وسایل الکتریکی، مانند کلیدها و چراغ‌ها مشخص می‌شود. پس از آن ارتباط این تجهیزات با هم و با تابلوی تقسیم معین خواهد شد.
چیدمان چراغ ها: در اتاقها روشنایی‌های سقفی باید در وسط اتاق قرار گیرد. برای این منظور قطرهای اتاق را رسم می‌کنند و محل برخورد قطرها وسط سقف را نشان می‌دهد.

این نقطه مناسب ترین محل برای نصب یک چراغ سقفی در اتاق است. شکل ۲-۱۳ اتاق خوابی را نشان می‌دهد که با همین روش چراغی برای آن رسم شده است. البته به موارد زیر نیز باید توجه کرد. اگر ضلعی از اتاق با کمد دیواری اشغال شده باشد برای فضای مفید، قطر ترسیم می‌کنیم. هم چنین اگر فضای اتاق بزرگ، مانند بعضی پذیرایی‌ها L شکل (دو بخشی) باشد، برای هر بخش به طور جداگانه قطر ترسیم می‌شود

بیشتر بدانیم

برای محاسبات شدت روشنایی مورد نیاز هر فضا و همچنین چیدمان چراغ ها، امروزه نرم افزارهای تخصصی (مانند Calculux, DiaLux و…) وجود دارند که در مقاطع تحصیلی بالاتر با این نرم افزارها آشنا خواهید شد.—-نقشه کشی برق ساختمان

چیدمان کلید: درب اکثر اتاق‌ها به داخل باز می‌شود و باز شدن آن به روی یکی از دیوارها ختم می‌شود بر همین اساس در رسم محل قرار گرفتن کلیدها باید به گونه ای عمل کرد تا با باز شدن در هیچ کلید برقی در ورودی اتاق، پشت در اتاق نماند. شکل ۳۱۳ محل قرارگیری صحیح و غلط کلید و پریز را نشان می‌دهد.

توجه: در ترسیم نقشه نمی‌توان مسیر سیم سیم کشی را از میان ستونهای ساختمان عبور داد. هم چنین نمی‌توان کلید یا پریز یا چراغ دیواری را بر روی آن نصب کرد شکل ۴-۱۳. تصویر اشتباهی از محل قرار گرفتن یک کلید و یک چراغ دیواری بر روی ستون و همچنین عبور نادرست مسیر لوله از داخل ستون بتونی را نشان می‌دهد.

در چیدمان چراغ‌ها در فضاهای مختلف، باید به شدت روشنایی مورد نیاز در آن فضا دقت کرد. جدول ۲-۱۳، شدت روشنایی مورد نیاز، برای هر فضای یک ساختمان مسکونی را نشان می‌دهد. (واحد شدت روشنایی لوکس است).

اتاق خواب: در اتاق خواب چراغ سقفی با کلید تبدیل کنار در ورودی روشن و با کلید تبدیل کنار تخت خاموش می‌شود. همچنین باید از کنار تخت خواب نیز با یک کلید، چراغ دکوراتیو دیواری بالای تخت را روشن کرد (شکل ۵-۱۳).—–نقشه کشی برق ساختمان

آشپزخانه: آشپزخانه دارای چراغ سقفی یا دیواری است، که با یک کلید یک پل کار می‌کند. نوع لامپ بکار رفته در این چراغ می‌تواند از نوع فلورسنت یا کم مصرف انتخاب شود. برای آرک آشپزخانه و زیر قفسه‌های کابینت نیز از چراغ‌های سقفی نوع توکار با لامپ هالوژن استفاده می‌شود (شکل ۶-۱۳).

کلیدها در فضای آشپزخانه در بعضی مواقع داخل و در بعضی مواقع بیرون آن نصب می‌شوند. علت این امر آن است که گاهی در ورودی آشپزخانه محل مناسبی (دیوار) برای نصب کلیدها موجود نیست. شکل ۷-۱۳ محل نصب یک کلید یک پل را در ورودی آشپزخانه به همراه چراغ سقفی و لامپ‌های هالوژن داخل آرک و کابینت‌ها را نشان می‌دهد.

هال و پذیرایی: روشنایی هال و پذیرایی با چراغ لوستر به همراه کلید دوپل اجرا می‌شود. از آنجایی که لوسترها معمولاً دو گروه لامپ دارند توسط کلید دوپل کنترل می‌شوند. در این فضا از چراغ مهتابی به صورت دیواری نیز استفاده می‌شود. اگر پذیرایی بزرگ و از دو بخش تشکیل شده باشد (L شکل) می‌توان برای هر بخش یک کلید دوپل با لوستر در نظر گرفت

. نزدیک ترین محل نصب، بعد از ورودی آپارتمان می‌تواند محل یکی از کلیدهای دوپل باشد. در هال و پذیرایی با وجود لوستر توصیه می‌شود به جهت وجود نور موضعی و افزایش زیبایی محیط، علاوه بر روشنایی عمومی، از چراغ دکوراتیو دیواری نیز استفاده شود. در شکل (۸-۱۳) چیدمان کلید و لامپ را در بخشی از یک پذیرایی مشاهده می‌نمایید.

در برخی سالن‌های پذیرایی از نور مخفی زیر سقف نیز استفاده می‌شود که با کلید یک پل کنترل می‌شود

سرویس‌های بهداشتی: در حمام و توالت، کلید را در محل ورودی در قرار می‌دهند تا قبل از ورود بتوان فضای داخل آنها را روشن کرد. چراغ دیواری را نیز می‌توان روی ضلعی که در حمام و دستشویی باز می‌شود. پشت به پشت کلید نصب کرد

توجه: چراغ‌های نصب شده در حمام‌ها باید دارای درجه حفاظت IP44 یا بیشتر باشد. این درجه حفاظت به معنای حفاظت چراغ در برابر پاشش آب است.

ورودی آپارتمان: درهای ورودی آپارتمان‌ها در نقشه معمولاً دو لنگه و مطابق شکل ۱۱-۱۳ می‌باشند. محل درست قرار گرفتن کلید یک پل برای روشن کردن لامپ نشان داده شده در نقطه C است.———نقشه کشی برق ساختمان

در ورودی آپارتمان به سمت داخل باز می‌شود و چراغ نیز در داخل آپارتمان قرار دارد. پس محلهای D,A نمی‌تواند صحیح باشد. از آن جایی که ورود و خروج از لنگه بزرگتر انجام می‌شود در محل B کلید پشت در قرار می‌گیرد. در نتیجه مناسب ترین محل قرار گرفتن کلید نقطه C است.

از مدارهای دیگری که معمولاً در پلان روشنایی می‌شود مدار زنگ اخبار ورودی واحد آپارتمان است. شستی زنگ در بیرون و کنار در ورودی است، اما زنگ اخبار در داخل واحد آپارتمان قرار می‌گیرد. در شکل ۱۲-۱۳ چیدمان وسایل الکتریکی را در ورودی آپارتمان مشاهده می‌کنید.

در شکل چیدمان وسایل الکتریکی در فضاهای مختلف یک آپارتمان،که در صفحات قبل به صورت تفکیک شده بررسی شده، به صورت کامل نشان داده شده است.

مداربندی در نقشه پلان روشنایی

منظور از مداربندى اتصال مجموعه ای از تجهیزات الکتریکی به یکدیگر است که از منبع واحدی تغذیه شوند و دارای وسایل حفاظتی واحدی باشند. در شکل ۱۴-۱۳، مدارهای الکتریکی در چند فضای مختلف (مدارهای پایه با رنگ سبز) توسط واسطه‌هایی (به رنگ صورتی)، که کلیدهای این مدارهای پایه را به هم وصل می‌کند، ایجاد شده است ——نقشه کشی برق ساختمان

و در نهایت با پیکانی به تابلو وصل می‌شود. این کار برای فضاهای مختلف یک واحد مسکونی انجام می‌شود. به این عمل مداربندی می‌گویند.

مداربندی اتاق ها

در یک مدار، واسطه‌های مداربندی فقط می‌تواند یک مدار، پایه را به مدار پایه دیگر وصل کنند. به تعبیری انشعاب گرفتن فقط از انتهای مدار ممکن است و هیچ کلید یا پریزی دارای واسطه‌های سه تایی نیست. شکل ۱۳-۱۵ مسیر، اشتباهی را که از کلید ۱ به کلید ۲ انشعاب گرفته شده است را نشان می‌دهد.

همان طور که در شکل مشاهده می‌کنید، از داخل لوله مدار یک کلید دوپل، که لوستری را روشن کرده است، نباید واسط یک مدار کلید یک پل،که لامپ دیگری را روشن می‌کند، عبور نماید. این کار بازدید و تعمیرات و نصب مجدد وسایل را دچار مشکل می‌کند. شکل ۱۶-۱۳ نحوه مداربندی صحیح را نشان می‌دهد.

مداربندی اتاق خواب و راهرو

برای اتاق خواب از مدار تبدیل استفاده می‌شود. در این اتاق، چراغ سقفی با کلید تبدیل کنار در ورودی روشن و با کلید تبدیل کنار تخت، خاموش می‌شود. همچنین باید از کنار تخت خواب نیز با یک کلید، چراغ دیواری بالای تخت را روشن کرد——نقشه کشی برق ساختمان

علاوه بر این، از مدار تبدیل دیگری بیرون اتاق خواب و در نزدیک ترین محل به آن نیز استفاده می‌شود، تا قبل از وارد شدن به اتاق خواب، پذیرایی را با آن خاموش کرد و سپس وارد اتاق خواب شد. یا به عکس، اگر شب بخواهید از اتاق خواب خارج شوید و از طریق راهرو به دستشویی بروید نیز لازم خواهد بود

توجه: ممکن است در مداربندی راهرو از مدار تبدیلی استفاده شود که لامپ بین مسیر دو کلید قرار گرفته باشد در این صورت فقط یکی از کلیدها می‌تواند واسطه ارتباط با مدار پایه دیگر باشد

مداربندی ورودی آپارتمان

مدار روشنایی راه پله ساختمان چند طبقه را باید در پلان هر طبقه رسم نمود. برای این منظور در هر پاگرد چراغی در نظر گرفته می‌شود. هم چنین نزدیک در ورودی هر واحد مسکونی (آپارتمان) یک شستی قرار می‌دهند. شستی‌ها به همراه چراغ‌ها در هر طبقه به کمک پیکان‌هایی به سمت بالا و پایین ترسیم می‌شوند و مفهوم آن این است که چراغ‌های طبقه با هم موازی شده اند. پیکان بر روی شستی‌ها هم همین مفهوم را دارد—نقشه کشی برق ساختمان

مداربندی سرویس‌های بهداشتی

شکل ۲۰-مداربندی دو نوع پلان دستشویی و حمام را نشان می‌دهد.

مداربندی آشپزخانه

همان طور که در بخش چیدمان چراغ‌ها گفته شد، اغلب آشپز خانه‌های امروزی پیشخوان دار هستند. لذا چراغ‌های هالوژن روی قوس‌های پیشخوان قرار می‌گیرند. این چراغ‌ها و چراغ‌های هالوژن زیر کابینت‌ها می‌توانند توسط کلید یک پل کنترل شوند. چراغ سقفی در وسط فضای آشپزخانه نیز با کلید یک پل کنترل می‌شود

. با توجه به نوع آشپزخانه‌ها می‌توان مداربندی مشابه شکل ۲۱-برای آشپزخانه‌ها را در نظر گرفت. در این مداربندی فن، لامپ‌های هالوژن و چراغ وسط آشپزخانه به یک مدار متصل شده اند—–نقشه کشی برق ساختمان

چیدمان و مداربندی همکف

در نوسازی ساختمان‌های مسکونی، هم کف کاربری پارکینگ و بعضاً انباری دارد. در هم کف هم از مدار تبدیل استفاده شود. معمولاً یکی از کلیدهای تبدیل کنار در ورودی ساختمان و دیگری در کنار راه پله قرار داده می‌شود، تا با رفتن به طبقات بتوان چراغ‌های پارکینگ را خاموش کرد

. شکل مداربندی هم کف نیز نشان داده شده است (امروزه در بعضی پارکینگ‌ها از حسگرهای چشمی برای روشن کردن چراغ‌ها و بدون نیاز به کلید استفاده می‌شود).—نقشه کشی برق ساختمان

چیدمان و مداربندی حیاط

در محوطه حیاط نیز مدار تبدیل لازم است یکی از کلیدهای تبدیل در محل ورودی به حیاط و دیگری در محل ورودی به ساختمان نصب می‌شود تا امکان کنترل چراغ‌های حیاط از دو طرف (زمان خروج از منزل و زمان ورود به ساختمان) وجود داشته باشد. شکل محل قرار گرفتن کلیدها و چراغ‌ها را نشان می‌دهد

مداربندی فضاها در پلان روشنایی:

در شکل۳ تصویر تکمیل شد مداربندی هر فضا یا اتاق در یک پلان، که تا این جا به صورت تفکیک شده بررسی شد، به صورت یک جا نشان داده شده است.

در مداربندی فضاهای یک واحد آپارتمان، باید نکات زیر را مورد توجه قرار داد:

انتخاب سر خط مدار: ابتدای هر مدار بندی را، که به تابلو تقسیم وصل می‌شود، سر خط می‌گویند. بدیهی است سر خط مدار را سمتی در نظر می‌گیریم که به تابلوی تقسیم نزدیک تر است.—–نقشه کشی برق ساختمان

آدرس دهی خط: به دلیل شلوغ شدن و عبور مسیر مدارها از روی یکدیگر، سرخط مداربندی را تا تابلو رسم نمی‌کنند و به جای آن یک پیکان در ابتدای هر مدار بندی (سر خط) رسم می‌شود و آدرس محل اتصال این سر خط به تابلوی تقسیم کنار پیکان نوشته می‌شود. از طرفی دیگر، باید در تابلوی تقسیم نیز، زیر هر فیوز مینیاتوری خطی رسم کرد و آدرس اتصال این خط را با مدار مربوطه مشخص نمود. بدیهی است که این دو آدرس باید با هم مطابقت داشته باشند.

در شکل یک واحد آپارتمان را مشاهده می‌کنید که در آن سر خط روشنایی و آدرس دهی نشان داده شده است. در این نقشه سه مدار مستقل روشنایی با سه پیکان در نظر گرفته شده است.

مقررات ملی ساختمان (مبحث ۱۳):

۱- هر مدار روشنایی نباید بیش از ۱۲ چراغ یا نقطه روشنایی را تعذیه کند.

۲- مدارهای تغذیه کننده چراغ‌ها یا نقاط روشنایی نباید پریزها یا هر گونه وسیله دیگر را تغذیه کنند.

۲-۲-۱-۱۳ پلان پریز برق:

پلان تجهیزات در انتخاب محل قرار گرفتن پریزها در نقشه به ما بسیار کمک خواهد کرد. خصوصا در آشپز خانه‌ها محل و تعداد پریزهای آشپزخانه باید با توجه به محل قرار گیری تجهیزات مانند سینک ظرفشویی، یخچال، ماشین لباسشویی و اجاق گاز انتخاب شود.

در همه اتاق‌ها و فضاهای یک واحد مسکونی (به جز آشپزخانه و سرویس‌های بهداشتی) پریزها باید در نقاطی تعبیه شوند که فاصله هیچ یک از نقاط رئوی پیرامون از ۵/۱ متر بیشتر نباشد. این فاصله در شکل ۲۶-۱۳ نشان داده شده است. دقت شود که درها و پنجره‌های شروع شده از کف نباید در اندازه گیری دخالت داده شوند.—-نقشه کشی برق ساختمان

مداربندی پریزهای برق:

مدار پریز برق مانند مدار روشنایی نباید دارای واسطه‌های سه تایی باشد و هر پریز فقط باید به یک پریز بعد از خود برق برساند و ادامه یافتن مدار پریز فقط از انتهای آن ممکن است

آدرس تعیین کننده تغذیه مدار پریز در نقشه توسط یک پیکان در ابتدای هر مدار نهایی پریز مشخص می‌شود. این آدرس باید با شماره خروجی دیاگرام تابلو تقسیم مطابقت داشته باشد. در مداربندی پریزها معیارهای زیر باید مورد توجه قرار گیرند

مقررات ملی ساختمان (مبحث ۱۳):

۱- هر مدار پریز نباید بیش از ۱۲ پریز مربوط به مصارف عمومی (غیر مشخص) را تغذیه کند.

۲- کلیه پریزها، اعم از سه فاز و تکفاز، باید به هادی حفاظتی (سیم ارت) مجهز باشند. در علایم به کار رفته در نقشه‌ها به این مسئله باید توجه شود.—-نقشه کشی برق ساختمان

تذکر: در پلان پریز می‌توان محل تقریبی نصب کلید کولر و سیم کشی آن را نیز نشان داد. البته، در برخی از مناطق کشور ما از کولر دیواری بدون کانال کشی و قابل کنترل با کلید روی خود دستگاه که بعضا به کولرهای گازی معروف هستند، استفاده می‌شود که در آن صورت نشان دادن محل کلید کولر در پلان منتفی خواهد بود.

شکل چیدمان مداربندی پریزهای برق یک واحد آپارتمان را نشان می‌دهد.

پلان پریز تلفن و آنتن:

پلان پریز تلفن جزء سیستم‌های جریان ضعیف در ساختمان محسوب می‌شود.

پریزهای تلفن در مکان‌هایی که پریز برق در نظر گرفته شده است، قرار می‌گیرند. چرا که امروزه تقریباً همه دستگاه‌های تلفن دارای شارژ هستند. یکی از پریزهای تلفن را نیز باید در نزدیکی پیش خوان آشپز خانه در نظر گرفت.—-نقشه کشی برق ساختمان

مقررات ملی ساختمان (مبحث ۱۳):

مدار پریز تلفن جزء مدارهای جریان ضعیف هستند. مدارهای هر یک از سیستم‌های جریان ضعیف باید به طور مستقل کشیده شوند.

مدار پریز تلفن در هر طبقه به جعبه تقسیم (TB)[۱]، که در راه پله همان طبقه قرار دارد، وصل می‌شود. جعبه تقسیم هر طبقه به جعبه تقسیم طبقه زیرین خود و در نهایت جعبه تقسیم طبقه اول به جعبه تقسیم ترمینال اصلی (MTB) متصل می‌شوند. در ساختمان‌های مسکونی، جعبه تقسیم ترمینال اصلی (MTB)[۲] در طبقه همکف ساختمان نزدیک در ورودی اصلی و در سمتی که به راه پله‌ها نزدیک تر است قرار می‌گیرد، تا ارتباط بین آن و جعبه تقسیم طبقات (TB) به سهولت انجام پذیرد.——نقشه کشی برق ساختمان

پریز آنتن نیز در پلان پریز تلفن ترسیم می‌شود. با توجه به محل‌های مناسب قرار گیری تلویزیون در پذیرایی، محل نصب پریز آنتن تعیین می‌شود. شکل ۲۹-۱۳، مداربندی و محل قرارگیری پریزهای تلفن و آنتن یک واحد آپارتمان را نشان می‌دهد. گوشی آیفون و مجاری عبور کابل آن در نقشه پلان قابل نشان دادن است. محل گوشی آیفون باید دسترسی راحتی برای استفاده کننده از آن داشته باشد. پس پذیرایی و تا حدودی نزدیک آشپزخانه بهترین محل است. البته باید از راه پله نیز دور نباشد، چرا که مجاری عبور کابل آن از آن جاست

نمودار تابلوها

انرژی الکتریکی از طریق کابلی توسط شرکت برق به داخل تابلوی اصلی ساختمان مسکونی (تابلوی کنتور) آورده می‌شود. امروزه برای توزیع برق ورودی به طبقات و واحدهای مختلف معمولاً از تابلوهای تقسیم و تابلوهای اشتراکی استفاده می‌شود. به این ترتیب در یک ساختمان مسکونی از سه نوع تابلوی برق به شرح زیر استفاده می‌شود.—–نقشه کشی برق ساختمان

۱-۳-۱-۱۳ تابلوی اصلی (کنتور)

۲-۳-۱-۱۳ تابلوی اشتراکی

۳-۳-۱-۱۳ تابلوی تقسیم نقشه شماتیک همه تابلوهای ساختمان به صورت شکل ۱۳-۳۰ است که از یک سمت (در این جا از بالا) برق وارد آن می‌شود، که ورودی محسوب می‌گردد و از سمتی دیگر، چند خط (در این جا پایین) خروجی تابلو را مشخص می‌کند. ضروری است در نمودار کل تابلوها و در محل ورودی و خروجی آنها از تجهیزات حفاظتی مناسب استفاده شود.

تابلوی اصلی (تابلو کنتور)

کابل برق پس از ورود به داخل ساختمان، ابتدا به داخل تابلوی کنتور وارد می‌شود. با توجه به تعداد واحدهای مسکونی و مصرف اشتراکی تعداد کنتورها در این تابلو به دست می‌آید. این تابلو در ورودی ساختمان قرار می‌گیرد و شرکت برق برای قرائت مقدار مصرف هر واحد از آن بازدید می‌کند. شکل ۳۱-۱۳ تصویر یک نمونه از این تابلو را نشان می‌دهد.—-نقشه کشی برق ساختمان

نمودار تابلوهای ساختمان را به منظور سادگی تک خطی ترسیم می‌کنند و با علایم و ارقامی که در کنار هر عنصر مدار نوشته می‌شود اطلاعات نقشه را تکمیل می‌نمایند. در شکل ۳۲-۱۳، نمودار یک نمونه تابلوی کنتور نشان داده شده است. در این تابلو، برق ورودی با کابل mm^۲۶×۱+mm^۲۱۰×۳ آورده شده است این کابل دارای سه هادی با سطح مقطع ۱۰ میلی متر مربع (سیم‌های سه فاز) و یک هادی با سطح مقطع ۶ میلی متر (سیم نول) است. نوع جریان متناوب و با فرکانس ۵۰ هرتز است.

تابلوی اشتراکی—نقشه کشی برق ساختمان

بعضی مصارف مانند روشنایی راه پله‌ها و پارکینگ، آیفون، آنتن مرکزی، آسانسور، شوفاژ و تهویه مطبوع جزء مصارف عمومی است و بین همه خانوارهای یک آپارتمان مشترک اند. به همین منظور، برای این گونه مصارف تابلوی جداگانه ای به نام تابلوی اشتراکی در نظر می‌گیرند، به طوری که همه این مصرف کننده‌ها از این تابلو تغذیه شوند. محل نصب این تابلو در دیوار راه پله یا پیلوت ساختمان است.

شکل ۳۳-۱۳ نقشه یک نمونه تابلوی اشتراکی را نشان می‌دهد. برق ورودی این تابلو، توسط یک کابل mm^۲۴×۳ (یک کابل ۳ سیمه که یک سیم آن برای فاز، یکی برای نول و دیگری برای هادی حفاظتی (ارت)) تأمین می‌شود. این تابلو توسط یک سیم با سطح مقطع mm^۲۱۶ به سیستم اتصال زمین متصل شده است و دارای ۱۰ خط یا مدار خروجی با فیوزهای ۶، ۱۰ و ۱۶ آمپر است. در این نقشه اندازه سیم‌ها نیز مشخص شده است. یک یا چند خط نیز به صورت رزرو (SPARE) در تابلو پیش بینی شده است، تا در موقع خرابی و یکی از خطوط یا نیاز مصرف کننده جدید، از آن استفاده شود.

تابلوی تقسیم واحدها

در یک واحد مسکونی باید برای همه مدارهای روشنایی، پریزها و سایر مصارف تابلویی در نظر گرفت که به آن تابلوی تقسیم واحد می‌گویند (شکل ۳۴-۱۳). تابلو تقسیم جانشین ساده ای برای جعبه تقسیم‌های پراکنده در ساختمان‌های قدیمی است. حسن استفاده از تابلو تقسیم آن است که هنگام بروز اشکال تنها مسیری که دچار اتصالی (خط) شده از مدار خارج می‌شود و سایر قسمت‌های ساختمان بدون برق نمی‌ماند.

محل مناسب برای نصب این تابلو ورودی آپارتمان یا آشپزخانه است. این تابلو در نقشه پلان پریزها ترسیم می‌شود
تابلو تقسیم را با حروف DP نشان میدهند. در آدرس دهی به این تابلو از دو عدد در کنار حروف استفاده می‌شود. مثلا DP1-2، که اولین عدد (یعنی عدد یک)، شماره تابلوی آپارتمان است، چرا که ساختمان ممکن است دارای چند آپارتمان باشد. دومین عدد (یعنی عدد ۲ شماره خروجی تابلو تقسیم است. به عبارتی سیم‌های خروجی مربوط به یکی از فیوزهای مینیاتوری (فیوز شماره ۲) است که به آن قسمت از مدار روشنایی خواسته شده برق می‌دهد. در شکل (۳۵-۱۳) بخشی از نمودار تابلو تقسیم آورده شده است—–نقشه کشی برق ساختمان

شکل نمودار تابلوی تقسیم یک واحد آپارتمان را نشان می‌دهد.—–نقشه کشی برق ساختمان

تذکر: با توجه به آن که قبلاً در مورد کولرهای دیواری آماده قابل نصب روی دیوار صحبت شد، لازم است به تناسب عرف منطقه سکونت، نقشه کشی صورت گیرد. چه بسا جریان نامی فیوز برای کولرهای خاص بیشتر باشد یا لزومی به رسم آن در نمودار تابلو تقسیم نباشد. در این مورد تحقیق نمایید.

نکات قابل توجه در ترسیم و اجرای نقشه‌ها

* نوع و تعداد سیم و سطح مقطع سیم‌های خروجی و ورودی به تابلو باید ذکر شود.

* برای خروجی‌های تابلوی تقسیم، چند مدار برای روشنایی‌ها و پریزها، یک مدار برای کولر و حداقل یک مدار نیز به صورت ذخیره (رزرو) و برای هر کدام از این خطها یک فیوز مینیاتوری در نظر گرفته شود.——نقشه کشی برق ساختمان

* مشخصات اصلی وسایل قطع و وصل و حفاظتی برای مدارهای ورودی و خروجی ذکر شود، مثلا برای روشنایی فیوز A۱۰ و برای پریز فیوز A16 در نظر گرفته شود.

سطح مقطع سیم‌های مدارهای روشنایی به هیچ وجه نباید از ۵/۱ میلی متر مربع و برای مدارهای پریز از ۵/۲ میلی متر مربع کمتر باشد

نمودارهای رایزر

راه پله ساختمان مکانی است که بخش مهمی از مدارهای اصلی ساختمان از آن عبور می‌کنند، اما مسیر این مدارها و ارتباط دهی آنها را بر روی پلان‌ها نمی‌توانیم به خوبی نشان دهیم. در نقشه‌های برق ساختمان نموداری که ارتباط دهی مسیرهای بالارو را نشان می‌دهد “رایزر دیاگرام” نام دارد

. این مدارها شامل آنتن مرکزی، ارتباط جعبه تقسیم‌های تلفن، آیفون، روشنایی راه پله و تابلوهای توزیع و تقسیم برق می‌شود. برای درک بهتر نمودارهای رایزر، می‌توان به برشی از نمای یک ساختمان که راه پله را در بر می‌گیرد، توجه کرد. در سمت چپ شکل، شماره طبقات ساختمان نوشته شده است. با این مقدمه به شرح نمودارهای رایزر می‌پردازیم—–نقشه کشی برق ساختمان

الف) نمودار رایزر آنتن مرکزی:

از رایزرهای بسیار مهم در ساختمان، نمودار رایزر آنتن مرکزی است، ارتباط دهی وسایل آنتن مرکزی در پلان پله‌ها به درستی قابل نشان دادن نیست، به همین سبب همواره آرایش آنتن مرکزی با رایزر مشخص می‌شود و معمولاً مشخصات فنی وسایل به کار رفته نیز فقط در رایزر درج می‌شود. شکل ۳۷-۱۳ رایزر دیاگرام آنتن مرکزی را نشان می‌دهد.—-نقشه کشی برق ساختمان

ب) نمودار رایزر سیستم تلفن:

قبلاً در مورد پلان پریز و مقررات مربوط به محل نصب جعبه تقسیم اصلی تلفن (MTB) و هم چنین جعبه تقسیم‌های طبقات (TB) صحبت‌های لازم شد، اما باید ارتباط دهی آنها از هم کف و بین طبقات در نمودار رایزر نیز نشان داده شود و هم چنین مشخصات وسایل به کار رفته در سیستم تلفن نیز در نمودار رایزر کنار وسایل باید ذکر شود. شکل ۳۸-۱۳ نمودار رایزر سیستم تلفن را نشان می‌دهد

پ) نمودار رایزر سیستم آیفون

در پلان‌ها فقط می‌توان گوشی این سیستم و ارتباط آن را نشان داد. در صورتی که ارتباط دهی اجزای سیستم آیفون نشان داده شده نمی‌شود. گوشی‌ها باید مسیرهای مجزا داشته باشند و تمام آنها به طبقه هم کف آورده شوند. پس از آن به صفحه سیستم در باز کن جلوی در ساختمان وصل شوند. در نمودار رایزر زیر، این مطلب نشان داده شده است. در این نمودار علاوه بر آن، مشخصات اجزای سیستم نیز می‌تواند درج گردد—-نقشه کشی برق ساختمان

ت) نمودار رایزر روشنایی راه پله

همان طوری که به خاطر دارید، در پلان یک ساختمان برای قسمت راه پله در پلان راه پله فقط می‌توانستیم با پیکان‌هایی به سمت بالا یا پایین مسیر سیم کشی را نشان دهیم، اما برای بهتر نشان دادن ارتباط بین این تجهیزات از نمودار رایزر می‌توان استفاده کرد. امروزه برای تأمین روشنایی راه پله‌ها از رله‌های زمانی (رله راه پله) استفاده می‌شود. محل نصب رله در طبقه هم کف است.

ر) نمودار رایزر تابلوهای توزیع و تقسیم برق

در این نمودار تابلوی توزیع برق اصلی که کنتورهای ساختمان در آن قرار دارند، همچنین تابلوی اشتراکی به همراه تابلوهای تقسیم همه واحدهای ساختمان مانند شکل ۱۳۴۱ نشان داده می‌شود. این نمودار، توزیع برق و همچنین ارتباط تابلوها را در کل ساختمان در یک نگاه نشان می‌دهد.—نقشه کشی برق ساختمان

ز) طرحواره خرپشته

با وجود رایزر دیاگرام و پلان در ساختمان‌های مسکونی نمی‌توان به خوبی مدار خرپشته ساختمان را نشان داد. برای این منظور می‌توان از طرحواره دوبعدی استفاده کرد. همان گونه که در طرحواره خرپشته شکل (۴۲-۱۳) نشان داده شده است

، کلید تبدیل بعد از شستی رله راه پله قرار می‌گیرد. تغذیه مدار تبدیل از کلید دیگر آن صورت می‌گیرد و کلید یک پل در داخل خرپشته روشنایی چراغ‌های دیواری خارج خرپشته (بام) را تأمین می‌کند. پریز برای تقویت کننده (آمپلی فایر) آنتن مرکزی نیز پیش بینی شده است.

جزئیات

یکی از انواع نقشه‌ها که در مجموعه نقشه‌های ساختمان ارایه می‌شود، جزییات (Detail) نام دارد. جزئیات، برش‌هایی از عملیات ساختمانی لازم در نقشه‌های تأسیسات برق است که می‌تواند اندازه گذاری شده تمام یا بخشی از آن بزرگنمایی شود

و مصالح به کار رفته و نحوه اتصالات در آن نشان داده شود. مهم ترین جزئیات در نقشه تأسیسات برقی، چاه ارت و نحوه عبور کابل است. شکل ۱۳۴۳ یک نمونه از جزئیات نقشه چاه ارت تأسیسات برقی را نشان می‌دهد.—–نقشه کشی برق ساختمان

توضیحات

همان گونه که می‌دانید، نقشه از زبان نوشتاری بی نیاز نیست. در نقشه‌ها از حروف و شماره جهت علایم و آدرس دهی استفاده می‌کنیم و باید با یک نوشته نام نقشه خود را در پای آن درج کنید. اما به غیر از موارد فوق به توضیح مواردی که در نقشه‌ها قابل نشان دادن نیست نیز احتیاج است.

مثلاً در مجموعه نقشه‌ها می‌توانیم رنگ سیم به کار رفته را در نقشه پلان یا تابلو نشان دهیم، اما با توضیحی در پای نقشه می‌توان این مطلب را توضیح داد. هم چنین در برخی موارد جهت تأکید بیشتر موردی را هر چند در رسم پلان یا تابلو و رایزر نشان داده ایم به دلیل اهمیت، بهتر است در توضیحات نیز آن مورد را متذکر شویم.—-نقشه کشی برق ساختمان