راه پله
راه پله ها، به عنوان یک عنصر سازه ای مهم و کاربردی در ساختمان هامیباشند و شکل ظاهری، کاربرد، ایمنی و مصالح مورد استفاده در آن ها، از مواردی بوده که همواره مورد توجه فعالان حوزه ساخت و ساز و ساکنان یک ساختمان است. از موارد با اهمیت در طراحی پلکان توجه به استفاده اسان و ایمنی ان برای کودکان ،سالمندان و افراد دارای معلولیت میباشد
راه پله، ارتباط بین طبقات را میسر می سازد. راه پله یکی از فضاهای مشاع در ساختمان به شمار می رود؛ بنابراین رعایت نکات اجرایی راه پله به روش اصولی بسیار مهم بوده است.
راه پله ها از شش قسمت، شامل سه قسمت اصلی و سه قسمت فرعی تشکیلشده است پله، سطح شیب دار و پاگرد، اجزای اصلی و خیز پله، آب چکان و نرده، اجزای فرعی هستند.———نکات اجرایی راه پله
۱.پله: پل ارتباطی بین دو سطح غیر هم سطح برای جابه جایی از یک مکان به مکان دیگر است.
۲.سطح شیب دار: سطحی است که پله ها بر روی آن تعبیه می شوند و می توان از آن به شاسی راه پله تعبیر کرد.
۳.خیز پله: شیبی است که از پایین به سمت بالای پله ادامه دارد.
۴.آب چکان: سطح شیب داری است که به همراه شیارهای باریک در کنار راه پله برای خروج آب، طراحی شده است.
۵.نرده: قسمتی است که دور تا دور پله ها از پایین تا بالا قرار دارد و برای امنیت در تردد بین راه پله ها استفاده می شود.
انواع دسته بندی راه پله ساختمان
پله ها در ساختمان ها به دو گروه تقسیم بندی شده
۱.پله ها از نظر شکل ظاهری
۲. پله ها از لحاظ مصالح مصرفی
انواع پله از نظر شکل ظاهری
۱.پله های مسقیم
طراحی پله های مستقیم، بدون پیچش است و طول پله های مسقیم در مقایسه با سایر پله ها بیشتر می باشد شکل پله های مستقیم، مستطیل شکل و عرض کف پله آن ها غالبا ۳۰ سانتی متر است در این نوع پله ها تمام کف پله ها به شکل مستطیل بوده و به عبارت بهتر اندازه کف پله در سرتاسر طول پله برابر و یکسان می باشد.
خود پله مستقیم هم موارد نیز تقسیم بندی میشود
- ۱.پله مستقیم یک طرفه
در صورتی که ارتفاع طبقه بیش از ۲.۷۵ متر باشد باید یک پاگرد در وسط در نظر گرفت.
- ۲.پله دو طرفه با پاگرد وسط و دو بازو
کاربرد این پله در فضای مسکونی بیشتر بوده و ویژگی این نوع پله ها ،دو قسمتی بودن انها بوده که طول زیادی را اشغال نمی کند و همچنین پاگرد وسط باعث استراحت شخص استفاده کننده می شود
- ۳.پله دو طرفه با پاگرد وسط و سه بازو:
کاربرد در مکانهای که تردد زیاد است استفاده شده
این نوع پله ها شامل دو ردیف پله به عرض کم و یک ردیف پله با عرض بیشتر بوده
- ۴.پله سه طرفه با دو پاگرد و سه بازو:
کاربرد این نوع پله ها در ساختمان هایی که ارتفاع بین طبقات زیاد و فضای پله، کم است و میتوان از فضای بین آن ها، برای طراحی آسانسور استفاده کرد
- ۵.پله چهار طرفه
۲.پله مارپیچ
در این نوع پله ها، زاویه پیچ با توجه به فضا تعیین می شود. انواع پله های پیچ دار عبارتند از:
- ۱.پله با پیچ کامل:
این نوع پله ، فضای کمی اشغال می کند
کاربرد این نوع پله ها برای مکان هایی با فضای محدود بوده ، مانند مغازه های کوچک و رستوران ها که یک پیچ کامل در طراحی آن ها وجود دارد
کف پله ها در این نوع پله به دور یک ستون که در مرکز پله قرار دارد پیچیده و بالا می رود
- ۲.پله با پیچ قائم
این نوع پله برای استفاده بهینه از فضا طراحی شده
ویژگی این نوع پله ها این بوده که دارای پاگرد هستند و گاها در فضای پاگرد، دو تا سه پله تعبیه می شود که پیچ آن ها، به صورت قائم است. - ۳.پله با پیچ تزئینی:
کاربرد این نوع پله ها در ساختمان های بزرگ ولوکس بوده و از انجا که عرض این پله ها زیاد است، به فضای بزرگ نیاز دارند.
انواع پله از نظر مصالح مصرفی
- پله های موزاییکی این نوع پله ها خود به دو صورت پیش ساخته ودرجا به کار میروند
- پله های سنگی
- پله های چوبی
- پله های الومینیومی
نحوه نمایش اجزایی پله در مدارک فازیک
تعداد پله
تعداد پله ها به میزان اختلاف ارتفاع بین دو سطح وابسته است.تعداد پله ها با ارتفاع پله رابطه عکس دارد
میزان استاندارد تعداد پله ها در ساختمان های مسکونی بین ۲۰-۱۶ عدد می باشد
حداکثر تعداد پله های متوالی در هر بازوی پله باید ۱۲ عدد باشد. اگر تعداد پله ها بیش از این مقدار بود باید بین آن ها، پاگرد قرار گیرد.
تصویر زیر نحوه نمایش پله در پلان وبرش بوده
کف پله
به سطحی که پا بر روی آن قرار می گیرد کف پله گفته می شود.تعداد کف پله ها همیشه یک عدد کمتر از تعداد پله ها ترسیم شده زیرا کف آخرین پله با کف سطحی که پله به آن تمام می شود یکی میشود
استاندارد کف هر پله بین ۳۲ تا ۳۳ سانتی متر باید باشد.
ارتفاع پله
به فاصله عمودی کف پله های دو پله متوالی، ارتفاع پله گفته می شود. این ارتفاع در ساختمان های مختلف با توجه به نوع کاربری آن متفاوت است
فاصله استاندارد ان با توجه به مبحث مقرارت ملی برای فضاهای مسکونی، ۱۸ سانتی متر
شیب یا زاویه پله
شیب پله به نسبت ارتفاع و کف بستگی داردیعنی
شیب بیشتر مساوی با ارتفاع پله بیشتر وکف پله کمتر
شیب کمتر مساوی با ارتفاع پله کم وکف پله بزرگتر بوده
شیب پله استاندارد برای فضاهای مسکونی تقریبا ۳۰ درجه است.
طول پله
طول افقی یک ردیف پله، طول پله نام دارد یا به معنای دقیق تر جمع کف پله های حساب شده با در نظر گرفتن یک کف پله کم تر.
گونه پله
عرض پله
فاصله بین گونه های پله، عرض پله نام دارد،اندازه عرض پله به محل و نوع استفاده از آن بستگی دارد،ابعاد استاندارد ان در فضاها مسکونی ۱۰۰ تا ۱۵۰ سانتی متر بوده و این اندازه در پله های زیرزمین و پله هایی که زیاد مورد استفاده قرار نمی گیرد، ۹۰ تا ۱۰۰ سانتی متر است.
حجم پله
ضخامت سقف زیر یک ردیف پله، حجم پله نام دارد ونحوه محاسبه ان عبارت است از نمره تیرآهن به علاوه ۴ سانتی متر بابت اندودکاری و موارد دیگر.
بازوی پله
مجموعه پله های پشت سر هم بین دو اختلاف سطح، بازوی پله نامیده می شود——نکات اجرایی راه پله
چشم پله
فاصله بین دو بازوی پله را چشم پله می نامندحداقل ابعاد استاندارد ان ۲۰ سانتی متر
پاگرد پله
محلی بوده که فرد پس از پیمودن یک بازوی پله، بر آن قدم گذاشته و با حرکت یا چرخش ۹۰ درجه یا ۱۸۰ درجه ای به بازوی دوم می رسد. حداقل عرض پاگرد برابر با عرض پله می باشد
انواع سازه های پله
- ۱.بتنی
- ۲.فلزی
پله با سازه فلزی
۱.شمشیری پله
برای ایجاد راه پله بین دو طبقه نیاز به یک سطح شیبدار داریم که مثل رمپ اجرا شده و برای تردد راحت ساکنین روی این سطح شیب دار، در مراحل پایانی نازک کاری ساختمان پله اجرا می شود
این سطح شیب دار در سازه های با اسکلت فلزی یک دال بتنی است که روی تیرآهن های شمشیری اجرا می شود. هر بازو راهپله حداقل دو تیرآهن شمشیری دارد که با توجه به نظر طراح میتواند تعداد بیشتری نیز باشد.
شکل تیر اهن هایی شمشیری به صورت Zکشیده بوده
فاصله تیرآهن های شمشیری راه پله های فلزی در حدود ۹۰ سانی متر است.
متریال مورد استفاده تیرآهن شمشیری معمولاً از مقطع IPE استفاده می شود که حداقل مقطع پیشنهادی آن IPE140 می باشد.
بعد از طراحی شمشیری راه پله با توجه به بارهای وارد بر آن انجام شد و مقطع آن انتخاب گردید ، نوبت به اجرای شمشیری و تغییر شکل تیرآهن افقی به Z کشیده که شامل دو بخش افقی و یک بخش مایل می رسد.—–نکات اجرایی راه پله
اتصال شمشیری راه پله فلزی
اتصال شمشیری به اسکلت فلزی عمدتاً به صورت مفصلی می باشد.شمشیری راه پله می تواند به ستون یا تیر سازه فلزی متصل شود. ولی در بیشتر موارد شمشیری به جان تیر به صورت مفصلی متصل می شود.
در اتصالات جوشیِ راه پله، حتماً باید از ورق در محل اتصال استفاده شود
نحوه اجرایی دال بتنی
دالی که برای ایجاد سطح شیب دار در راه پله فلزی بر روی شمشیریها اجرا می شود معمولا از بتن و هم تیپ با مدل سقف اجرا شده در سازه است
دال راه پله در اسکلت فولادی می تواند طاق ضربی، عرشه فولادی یا دال بتنی مرکب باشد
نکات مهم که در حین قالبندی باید رعایت شود
عرض پاگرد، در سمتی که به راه پله بالایی اتصال می یاید، ۱۲۰ سانتی متر، و در سمتی که به راه پله پایینی اتصال می یابد، ۹۰ سانتی متر باید باشد. با اجرای سنگ پله این ۳۰ سانتی متر اختلاف جبران می شود.
درقالب بندی بازوی پله نیز، اجری قالب زیرین کافی است. زیرا شیب آن کمتر از ۴۵ درجه است. اگر این شیب بیش از ۴۵ درجه باشد، باید قالب رویی نیز اجرا گردد.
دال عرشه فلزی
اگر سقف های اجرا شده در سازه ساختمان از نوع عرشه فولادی باشد در این حالت نحوه اجرای دال بتنی به اینصورت بوده که ورق های فولادی روی تیرآهن های شمشیری راه پله قرار گرفته به وسیله گل میخ محکم می شوند و بعد از اجرای قالب بندی کناره های راهپله، درست مانند اجرای سقف عرشه فولادی بتن ریزی می شوند.
دال مرکب بتنی
برش گیرهایی که می توانند از نوع نبشی یا ناودانی باشند روی تیرآهن های شمشیری راه پله جوش شده و بعد از قالب بندی زیر شمشیریهای راه پله بتن ریزی انجام می شود
در قالب بندی راه پله فلزی این نکته که قالب باید هم تراز بال های فوقانی تیرآهن های شمشیری اجرا شود اهمیت دارد.دقیقاً مشابه اجرای سقف مرکب که قالب هم تراز با بال فوقانی تیرآهن ها اجرا می شود.
دال طاق ضربی
پله با سازه بتنی
یکی از نکات اجرایی راه پله، در راه پله های بتنی، است. هر طبقه راه پله که اجرا می شود باید میگلرد های انتظار در دو ردیف، تعبیه شود. با اجرای میلگردهای راه پله، در سقف بعدی، میلگردهای آن، به میلگردهای انتظار، بافته می شوند. انتهای قسمتی از میلگردهای انتظار که در سقف جانمایی می شوند باید دارای خم ۹۰ درجه باشد. به طور کلی در اجرای دال های بتنیِ سازه ای، همواره باید دو ردیف میلگرد استفاده گردد. همانطور که در تصویر زیر مشاهده میشود ، بوسیله قطعات چوب، فاصله بین دو ردیف ثابت نگه داشته شده است.
یک نکته مهم در اجرای تیر نیم طبقه راه پله:
تیر نیم طبقه باید همزمان با قالب بندی ستون ها اجرا شود
دیتیل پله ی بتنی ( یک پارچه )
در طراحی راه پله ی بتنی با انتخاب یکی از مسیر های زیر میتوان بتن شمشیری پله ریخت
- در صورت وجود ستون در اطراف باکس پله با استفاده از تیر نیم طبقه امکان اتصال شمشیری به دال پاگرد و اتصال دال پاگرد به تیر نیم طبقه را فراهم میکنیم.
- در صورت عدم وجود ستون در اطراف باکس پله بتنی با استفاده از ستونک و اجرای تیر نیم طبقه امکان اتصال شمشیری به دال پاگرد و اتصال دال پاگرد به تیر نیم طبقه را فراهم میکنیم.
- یک مسیر دیگر برای پیاده سازی دال نیم طبقه استفاده از تیر تیغه و نگه داشتن پاگرد از پایین به صورت گسترده و یا انتخاب سیستم آویزی و نگهداری دال نیم طبقه توسط تیر طبقه بالا میباشد
منابع :
۱.کتاب دیتل های ساختمانی وروش های اجرایی ان ،نویسنده مزدک اسفندیاری