آموزش و یادگیری بخش مهمی از زندگی هر انسان را شامل میشود و همه انسان ها در طول زندگانی خود تحت تعلیم و آموزش قرار می گیرند این امر در مقاطع مختلف تحصیلی و در فضاهای گوناگون مانند مهد کودک، دبستان راهنمایی و دبیرستان و …. صورت می گیرد.—–ابعاد استاندارد فضای آموزشی
به لحاظ اینکه فضا و محیطی که در آن به امر آموزش و یادگیری پرداخته می شود تاثیر بسیار مهمی در امر یادگیری دارد دقت در طراحی و ساخت این فضا ها باید مورد توجه معماران و برنامه ریزان کشوری قرار گیرد و طراحی اینگونه فضا ها به نحو احسن انجام شود.
در طراحی فضاهای آموزشی دو مورد اساسی وجود دارد که نقش بسیار مهمی را در چگونگی طراحی این فضاها بازی می کند و آن دو مورد که یکی جنسیت افراد استفاده کننده از فضا و دیگری مقطع تحصیلی افراد استفاده کننده می باشد که اصول کلی فکر یک طراح را برای طراحی مشخص میکند.
کلاس های عمومی
فضای کلاس عمومی
این فضا شامل کلاس های استاندارد و جایگزین ،اتاق های اموزشی ،اتاق های اموزش زبان و مطالعات اجتماعی ،ازمایشگاه های زبان ،تجهیزات اموزشی ،اتاق نقشه و سایر اتاق های جانبی دیگر میباشد .موضوعاتی که در اتاق های عمومی اموزش داده میشوند شامل :زبان ها ،دورس عمومی ،ریاضیات ،علوم دینی ،مطالعات اجتماعی ،علوم سیاسی و نیز موضوعات انتخابی و… مبیاشد
کلاس های گروهی
در مدارس ابتدایی و ویژه ،این کلاس ها می بایست به گونه ای مستقر شوند که هر کدام از دو کلاس قابل دسترسی باشد .اتاق های چند منظوره را میتوان به سایر بخش ها تخصیص داد
تعداد طبقات
تعداد طبقات می بایست بین ۳-۴ طبقه باشد مدارس دانش اموزان معلول که دارای ناتوانایی فیزیکی هستند و یا دچار اختلال یادگیری هستند می بایست بین ۱-۲ طبقه باشد
ابعاد اتاق
حداکثر تعداد شاگردان در کلاس ۳۲ نفر است .براساس دستور العمل های ساخت وساز ،طراحی کلاس ها به صورت عادی بر پایه میزها و محل کار صورت میگیرد
اگر پنجره ها همگی در یک سمت قرار داشته باشند ،حداکثر عمق اتاق میبایست ۷.۲متر باشد .در صورتی که امکان و جود پنجره ها در هر دو سمت وجود داشته باشد ،امکان قرار گرفتن اثاثیه به صورت ازادانه وجود خواهد داشت
فاصله تخته سیاه و محل کار دانش اموزان در عقب نمی بایست به بیش از ۹ متر افزایش یابد
دستور العمل های مربوط به مقادیر تعیین شده برای فضا بدین صورت است،
فضای لازم برای هر دانش اموز
حجم هوای لازم به ازای هر دانش اموز
ارتفاع سقف کلاس می بایست حداقل ۳ متر باشد و این مقدار نباید بیشتر از ۰.۳متر با توجه به عناصر ساختاری جداگانه کاهش یابد
ازمایشگاه زبان
اموزشگاه در محوطه کلاس عمومی یا در نزدیکی مرکز رسانه ها و یا کتابخانه قرار گرفته
دستورالعمل ها :
حداقل ۳۰جایگاه در ازمایشگاه به ازای هر ۱۰۰۰دانش اموز می بایست وجود داشته باشد .اندازه بخش LT(شنیداری و گفتاری )و LTR(شنیداری گفتاری و ضبط)در مجموع در حدود ۸۰ متر مربع است
اندازه کابین های ازمایشگاه زبان در حدود ۱*۲متر و تعداد جایگاه ها به ازای هر ازمایشگاه ۲۴-۳۰مترمربع است .
برای مثال ۴۰-۶۰ متر مربع به اضافه محیط های جانبی
ازمایشگاه LTRدارای ۳۳ جایگاه فعالیت در حدود ۶۲ متر مربع (در حدود ۲.۸ مترمربع به ازای هر جایگاه )و شامل اتاق های جانبی در حدود ۹۵ متر مربع است .———-ابعاد استاندارد فضای آموزشی
ازمایشگاه LT(شنیداری و گفتار ):دارای ۳۳جایگاه فعالیت به عنوان میز کار در کل در حدود ۶۵ متر مربع (در حدود ۲ متر مربع به ازای هر جایگاه )شامل اتاق های جانبی در حدود ۹۵ متر مربع می باشد .اتاق های جانبی شامل :استودیو،اتاق ضبط،ارشیو برای دبیران و نوارهای اموزشی است .ازمایشگاه زبان دارای فضاهای داخلی است که دارای روشنایی مصنوعی و تهویه مطبوع هوا هستند
اتاق کامپیوتر
در صورت امکان می بایست در جهت شمالی و نه در طبقه همکف واقع شود .محل کار فناوری اطلاعات براساس دستورالعمل هایی موجود برای محل کار با کامپیوتر ساخته شده اند .لبه های بالای صفحه نمایش می بایست در زیر سطح چشم به گونه ای واقع شوند که سر دانش اموزان دارای شیب ۱۵-۲۰ درجه باشد
کلاس های تخصصی
فضای اموزشی علوم
این فضا شامل ،اتاق های اموزشی ،اموزش/ ازمایشگاه ،ازمایشگاه ،اماده سازی و ملاقات ،کار با تصاویر و ازمایشگاه تصاویر می باشد .
اتاق های اموزش زیست شناسی ،فیزیک و شیمی حداقل دارای ۲.۵ متر مربع به ازای هر دانش اموز
برای سخنرانی و ارائه در حدود ۴.۵ متر مربع فضا به ازای هر نفر نیاز است .
اتاق ارائه و کارهای عملی برای علوم طبیعی ،شیمی ،زیست شناسی ،فیزیک در حدود ۷۰-۸۰متر مربع
اتاق های اموزش برای سخنرانی و ارائه مطالب در زمینه فیزیک ،زیست شناسی و احتمالا شیمی در حدود ۶۰ متر مربع می باشد که به صورت دائمی دایر بوده و امکان افزایش تعداد صندلی ها در امفی تئاتر نیز وجود دادرد ممکن است به دومین ورودی و خروجی در این مکان نیاز باشد .این اتاق ممکن است در محل ورودی قرار گرفته و توسط لامپ ،روشنایی ان تامین شود.با استفاده از پارتیشن های تقسیم کننده به اتاق هایی با وسعتی در حدود ۸۰ متر مربع تقسیم گردد .اتاق های اماده سازی ،ملاقات و مواد در هنگام کاربری همزمان و یا جداگانه به این صورت است :به صورت همزمان داداری فضایی ۳۰-۴۰ متر مربع و یا در حدود ۷۰متر مربع براساس اندازه فضاهای علمی خواهد بود .این اتاق ممکن است در بخش داخلی بوده و توسط لامپ روشن گردد ———-ابعاد استاندارد فضای آموزشی
کلاس های اموزش موسیقی و هنر در مدارس
اتاق های مورد استفاده برای طراحی می بایست دارای نور یکنواخت بوده و در صورت امکان در قسمت شمالی مستقر گردد اتاق های موسیقی دارای نماهای متناسب بوده و می بایست دارای عایق صوتی باشد تا از ایجاد اختلال برای سایر امکانات جلوگیری به عمل اید
کلاس های اموزش فنی در مدارس
اتاق های کار می بایست به گونه ای مستقر شوند که تدریس در یک کلاس باعث به وجود امدن اختلات صوتی در سایر کلاس ها نشود محوطه کار می بایست به بخش های متفاوت تقسیم شود با استفاده از چوب و کاغذ ،اهن و پلاستیک و به صورت ایده ال می بایست در طبقه همکف وافع شود
ازمایشگاه عکس
ازمایشگاه عکس یک اتاق تاریک برای انجام کارهای مربوط به چاپ عکس است (یک میز بزرگنمایی برای ۲-۳ دانش اموز ،به همراه یک محل برای انجام کارهای همراه با رطوبت )و محلی برای انجام کارهای مربوط به نگاتیو (تولید فیلم )و یک اتاق مربوط به ذخیره فیلم میشود در صورت امکان می بایست اتاق به سمت شمال و دارای دمای ثابتی باشد .فضای مورد نیاز برای هر گروه کاری دانش اموزی ۶-۱۴ نفره حداقل ۳-۴ متر مربع است
فضاهایی اطلاع رسانی و مشترک
کتابخانه ،مرکز رسانه ها و امکانات مرکزی
مرکز اطلاعات اموزشی مرکزی برای اموزش عالی و اوقات فراغت است .کاربران این مراکز دانش اموزان ،معلمان و سایر شرکت کنندگان خارجی هستند .
کتابخانه به تفکیک شامل یک بخش برای مدرسه عمومی و یک کتابخانه امانت دهنده کتاب است و داداری بخش هایی برای قرض دادن ،مطالعه و کار قفسه های مناسب برای کتاب ها و مجله ها می باشد .مرکز رسانه ها باعث گستریش کتابخانه برای پوشش دهی تکنولوژی های ضبط و تولید مجدد (سخت افزار )برای رادیو ،فیلم ،تلویزیون ،نوارها ،سی دی و دی وی دی میشود برای مثال گفته میشود که ابزار های سمعی بصری و موارد موجود و مرتبط با انها
دستور العمل برای فضاهای مورد نیاز
کل فضا مورد نیاز برای کتابخانه و مرکز رسانه ها ۰.۳۵-۰.۵۵متر مربع به ازای هر دانش اموز
جزئیات
میزان پخش و بازگشت کتاب به ازای هر فضا کاری ۵ متر مربع شامل محوطه مربوط به کاتالوگ ها است که در حدود ۲۰-۴۰ متر مربع است
راهنماها (مسئولین کتبخانه ،دبیران رسانه ها ،تکنسین های رسانه و…)کارکنان به فضای در حدود ۱۰-۲۰ متر مربع احتیاج دارند .فضای انباری فشرده کتاب به ازای هر هر ۱۰۰۰جلد در حدود ۲۰-۳۰جلد به ازای هر قفسه می باشد .فضای قفسه ها ۴ متر مربع است که شامل فضای تحرک و محل مطالعه می باشد .فضای لازم برای نگهداری هر ۱۰۰۰جلد کاتالوگ مربوط به کتاب های غیر تخیلی و مرجع در حدود ۲۰-۴۰ مترمربع است .محوطه عمومی کار به ازای هر ۱۰۰۰ جلد کتاب مرجع در حدود ۰.۲۵ مترمربع برای حدودا ۵ درصد دانش اموزان ومعلمان می باشد اما حداقل ۳۰فضای کاری هر کدام به اندازه ۲ متر مربع و به صورت کلی ۶۰ متر مربع مورد نیاز می باشد .به کابین های چوبی با فضایی در حدود ۲.۵-۳ مترمربع واتاق کار گروهی با گنجایش ۸-۱۰ نفر و مساحت ۲۰ متر مربع نیاز است ———-ابعاد استاندارد فضای آموزشی
اشپزخانه و اتاق غذاخوری
برای یک اتاق غذاخوری با بیش از ۴۰۰ صندلی نحوه چیدمان صندلی ها می بایست از مقررات تبعیت نماید .سایز و تجهیزات به سیستم کترینگ غذاهای سرو شده و میزان بازگشت ظرف ها بستگی دارد برای دانش اموزان جوان غذاها می بایست بر سر میز سرو شود ظرفیت پذیرایی برای ۵-۱۵ غذا در دقیقه و ۲۵۰-۱۰۰۰غذا در ساعت است که خود نیازمند پرسنل متفاوت است .فضای مورد نیاز برای سیستم های پذیرایی در حدود ۴۰-۶۰متر مربع است .سایز اتاق غذاخوری به تعداد دانش اموزان و صندلی ها بستگی دارد ،برای هر نفر حداقل ۱.۲-۱.۴ متر مربع فضا نیاز می باشد .در بخش ورودی یک دستشویی به ازای هر ۴۰ صندلی قرار گرفته است
امکانات بهداشتی /محوطه های استراحت ومسیرهای گردش
مسیر های دسترسی افقی و عمودی به صورت عادی به عنوان مسیر های فرار اضطراری نیز هستند مسیر های فرار می بایست داداری عرض دقیق و حداق ۱ متر به ازای هر ۱۵۰ نفر باشد اما حداق عرض راهرو ها در محوطه کلاس ها برابر ۲ متر و یا ۱.۲۵ متر تا حداکثر ۱۸۰ نفر می باشد .پله ها در محوطه کلاس ها می بایست عرضی برابر با ۱.۲۵ متر و سایر راه های فرار عرض ۱ متر داشته باشند حداکثر طول مسیرهای فرار می بایست ۲۵ متر مسیر مستقیم و از درب پلکان تا دورترین جایگاه کار و یا ۳۰متر در یک مسیر مستقیم تا مرکز کلاس باشد .ظرفیت پله ها به تعداد کاربران و میانگین افراد حاضر بستگی دارد برای مثال عرض پپله برای هر ۱۰۰ نفر ۰.۸متر در نظر گرفته شده است (حداقل برابر ۱.۲۵ متر بوده ولی نباید بیشتر از ۲.۵ باشد )————ابعاد استاندارد فضای آموزشی
درب ها
درب ها ممکن است به سمت داخل و یا خارج باز شوند .درب هایی که به سمت خارج باز میشوند می بایست خطری برای دانش اموزان نداشته وحداکثر فاصله ان تا مسیر فرار برابر ۲۰ سانتی متر باشد
درب های کلاس که دارای بیش از ۴۰ دانش اموز بوده و یا امکان بروز اتش سوزی در انها زیاد است می بایست داداری مسیر فرار باشند که به صورت مستقیم به فضای ازاد باز میشود
پله ها و سرازیری ها
شیب پله ها براساس طول گام ها برداشته تعیین میشود :ارتفاع دو پله +کف ان مساوی ۵۹-۶۵سانتی متر .شیب ان بزرگتر مساوی ۶ درصد است
رختکن ها
رختکن ها می بایست در خارج از کلاس مستقر شوند
محوطه های استراحت
فضای محصور لازم برای استراحت طبق دستور العمل ها برابر ۰.۴-۰.۵متر مربع برای هر دانش اموز است .امکان طراحی انها به گونه ای وجود دارد که از انها بتوان برای مراسم ها و جشن های برگزار شده در مدرسه استفاده نمود .اتاق های غذاخوری و چند منظوره ممکن است به عنوان فضاهای استراحت مورد استفاده قرار گیرند اگر ارتباط میان ساختمان مدرسه و سالن های ورزشی سرپوشیده و جود داشته باشد میتوان یک فضای استراحت و یا یک فضای سرپوشیده ورزشی را ایجاد نمود
فضاهای عمومی
فضاهای عمومی می بایست در مدارس بزرگتر برای برگزاری مراسم ها و یا جشن ها فراهم باشد این فضا با امکان ایجاد ارتباط میان چند اتاق به صورت موقت و فضای گردشی استفاده میشود .
امکانات بهداشتی
لازم است توالت ،دستشویی ها با توجه به تعداد کل دانش اموزان اماده شود و براساس دستور العمل های ساخت مدارس میان دختر ها و پسرها تقسیم شود یک دستشویی می بایست برای هر توالت پسرانه و یا هر دو توالت دخترانه فراهم شود توالت ها میبایست به صورت مستقیم روشن و تهویه شوند
ترتیب کلاس های درس
برنامه مدل اتاق ها در دبستان
نمونه پلان های مدارس
منبع :
کتاب نویفرت