نظام تشخیص صلاحیت کارشناسان و مشاوران عمرانی

عوامل اجرایی پروژه ها (مشاوران ،پیمانکاران،و….)نقش مهمی را در هر پروژه ساخت ایفا میکنند .بنابراین انتخاب صحیح این عوامل نقش مهمی در موفقیت پروژه های عمرانی خواهد داشت .تشخیص صلاحیت تک تک پیمانکاران توسط هر دستگاه دولتی کاری زمان بر و پر هزینه است .لذا ،جهت تسهیل و وحدت رویه تشخیص صلاحیت عمومی توسط نهادهای ذی ربط انجام میگیرد .در ایران برای طرح های عمرانی دولتی معمولا مراحل زیر تا برزگزاری مناقصه طی میشود :—-نظام تشخیص صلاحیت کارشناسان و مشاوران عمرانی

• تشخیص صلاحیت عوامل اجرایی
• تهیه لیست بلند عوامل تشخیص صلاحیت شده
• فراخوان ارزیابی
• ارزیابی کیفی مشاوران و پیمانکاران متقاضی
• تهیه لیست کوتاه
• برگزاری مناقصه یک یا دو مرحله ای
• اعلام برنده و ارجاع کار

به عبارت دیگر شرکت های مشاور ،پیمانکار و پیمانکاران طرح وساخت برای شرکت در مناقصات دولتی می بایست دارای گواهینامه صلاحیت باشند که اصطلاحا به این گواهینامه ها رتبه، پایه ویا گرید می گویند که مرجع صدور این گواهینامه ها سازمان مدیریت و برنامه ریزی میباشد .در سالهای اخیر بخشی از امور مربوط به تشخیص صلاحیت به نهادهای صنفی غیر دولتی واگذار شده است .به عنوان نمونه ،برای تقاضای رتبه برای شرکت ها تشکیل پرونده در انجمن صنفی پیمانکاران الزامی میباشد و شرکت شخصا نمی توانند به سازمان مدیریت مراجعه نمایند .

تعریف پیمانکار

پیمانکار شخص حقیقی یا حقوقی است که برای انجام کار ،طبق مقررات و شرایط مندرج در این ائین نامه ،گواهی نامه صلاحیت دریافت کرده باشد
تشخیص صلاحیت پیمانکاران :به استناد ماده (۲۱)ایین نامه طبقه بندی و تشخیص صلاحیت پیمانکاران مصوبه شماره ۴۸۰۱۳/ت۲۳۲۵۱ه)مورخ ۱۳۸۱/۱۲/۱۱هیات وزیران و با تفویض وظایف سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان ها ،صدور گواهی نامه پیمانکاری نوع اول (بخش خصوصی )در پایه های ۳،۴،و۵و پیمانکاران استانی ،توسط استانداری ها صورت می پذیرد .فهرست پیمانکاران استانی پس از بررسی و تایید سازمان مدیریت و برنامه ریزی ،در پایگاه اطلاع رسانی قرار خواهد گرفت

تشخیص صلاحیت پیمانکاران برای چه کسانی انجام میشود ؟

به طور کلی ،تشخیص صلاحیت برای اشخاص زیر صورت میگیرد :
۱.اشخاص حقیقی یا حقوقی که قصد کار در ایران دارند
۲.اشخاص حقوقی خارجی که قصد کار در ایران دارند
۳.اشخاص حقیقی یا حقوقی ایرانی که برای کار در کشورهای خارجی نیاز به تضمین یا تسهیلات دولتی دارند

تشخیص صلاحیت برای چه کارها و پروژه های لازم است ؟

۱.طرح ها و پروژهایی که تمام یا بخشی از منابع مالی انها از بودجه دولت تامین شده باشد
۲.طرح ها و پروژه هایی که تامین مالی ویا اجرای انها در داخل یا خارج کشور نیاز به تضمین یا تسهیلات دولتی باشد باشند —نظام تشخیص صلاحیت کارشناسان و مشاوران عمرانی

انواع پیمانکاران

پیمانکاران برحسب پایه ،به شرح زیر طبقه بندی میشوند :
پیمانکاران نوع اول :پیمانکاران حقیقی و اشخاص حقوقی بخش خصوصی ایرانی (غیر دولتی )که صدرصد سهام ان متعلق به اشخاص حقیقی ایرانی باشد
پیمانکار نوع دوم :پیمانکارانی که ۱۰۰ درصد مالکیت سهام ان متعلق به دولت ،شهرداری ها،موسسات یا نهادها و ارگان های انقلاب اسلامی یا دیگر موسسات عمومی وعام المننفعه باشد .پیمانکاران نوع دوم فقط در دفتر نظام فنی اجرایی تشخیص صلاحیت میشوند —-نظام تشخیص صلاحیت کارشناسان و مشاوران عمرانی
پیمانکاران نوع سوم :گروه های مشارکت و سایر پیمانکارانی که حائز شرایط نوع اول و دوم نباشند ،نوع سوم محسوب میشوند .طبق ماده ۲۳ ایین نامه تشخیص صلاحیت پیمانکاری نوع سوم ،صرفا توسط دفتر نظام فنی اجرایی و به صورت موردی تشخیص صلاحیت میشوند

رشته های پیمانکاری

پیمانکاران برحسب نوع فعالیت (رشته )به ابنیه و ساختمان ،راه وترابری ،اب ،صنعت ومعدن ،نیرو،تاسیسات و تجهیزات ،کاوش های زمینی ،ارتباطات ،کشاورزی ،مرمت ،اثار باستانی ،خدمات ،نفت وگاز طبقه بندی میشوند

پایه های پیمانکاری عمرانی

پیمانکاران با توجه به معیارهای صلاحیت در پنج پایه -از بزرگ به کوچک از نظر توان و ظرفیت -به شرح زیر تقسیم میشوند
۱.پیمانکاران پایه یک
۲.پیمانکاران پایه دو
۳.پیمانکاران پایه سوم
۴.پیمانکاران پایه چهار
۵.پیمانکاران پایه پنج

معیارهای تشخیص صلاحیت پیمانکاران عمرانی

۱.ارزشیابی
۲.تخصص وتجربه :این مورد شامل امیتاز مدیران و کارکنان و هم چنین امتیاز کارهای انجام شده میشود
۳.توان مالی
۴.در پایه های یک ،دو و سوم ،حداقل یک سوم و حداکثر دو سوم امتیاز مدیران می بایست توسط مدیر عامل و سایر اعضای هیات مدیره تامین گردد

۵.مدیر عامل شرکت های پیمانکاری لزوما می باید در بررسی تشخیص صلاحیت پیمانکاری امتیاز اور باشد
۶.برای پیمانکارانی که در رشته نیرو نیز تشخیص صلاحیت میشوند ویا صرفا پایه ۴ هریک از رشته ها را تقاضا میکنند کل امتیاز کارکنان به روش سابق و همانند امتیاز اوری مدیران محاسبه خواهد شد

اعضای کمیته فنی تشخیص صلاحیت پیمانکاران

کمیته فنی تشخیص صلاحیت ،متشکل از اعضا زیر خواهد بود و تصمیمات ان با اکثریت ارا اعضا تصویب میشود
۱.مدیر کل دفتر امور مشاوران و پیمانکاران سازمان (رئیس کمیته )
۲.مدیر کل دفتر نظارت و ارزیابی طرح های سازمان
۳.یک نفر کارشناس مستقل واجد صلاحیت های فنی و حقوقی ،به تشخیص و انتخاب معاون امور فنی سازمان
۴.نماینده انجمن صنفی پیمانکاری ذی ربط
۵.نماینده دستگاه اجرای ذی ربط —-نظام تشخیص صلاحیت کارشناسان و مشاوران عمرانی

وظایف کمیته فنی تشخیص صلاحیت پیمانکاران

۱.تصویب جداول و تغییرات انها ،فرم ها و رویه های اجرایی ایین نامه حاضر
۲.تصویب شرایط اختصاصی
۳.سایر وظایفی که براساس این ایین نامه برعهده کمیته فنی تشخیص صلاحیت گذاشته شده است

الزامات اولیه برای صلاحیت پیمانکاران

پیمانکاران موضوع این ایین نامه برای احراز صاحیت باید واجد شرایط عمومی زیر باشند :
۱.نداشتن ممنوعیت های مقرر در اصول ۴۴ و ۱۴۱ قانون اساسی
۲.نداشتن ممنوعیت مقرر در قانون منع مداخله وزرا و نمایندگان مجلس کارمند دولت در معاملات دولتی و کشوری
۳.نداشتن محرومیت با محکومیت موثر در کارهای پیمانکاری
۴.دارا بودن صلاحیت و امتیاز های لازم براساس این ایین نامه
۵.نداشتن ممنوعیت از اعطای صلاحیت طبق ان دستور العمل و ضوابط ارزشیابی پیمانکاران

حداقل های مورد نیاز برای دریافت گواهی نامه پیمانکاری

۱.برای تشخیص صلاحیت در پایه یک و یا ارتقا از پایه دو به یک انجام یک کار در رشته مورد درخواست و معادل مبلغ حداقل یک سوم ،ظرفیت پایه دو همان رشته الزامی است .برای تشخیص صلاحیت در پایه دو و یا ارتقا پایه سه به دو، انجام یک کار در رشته مورد درخواست و معادل مبلغ حداقل یک دوم ،ظرفیت پایه سه همان رشته الزامی است .برای تشخیص صلاحیت در پایه سه و یا ارتقا از پایه ۴ به سه ،انجام یک کار در رشته مورد درخواست و معادل مبلغ حداقل یک سوم ،ظرفیت پایه چهار همان رشته الزامی است
۲.در اولین درخواست تشخیص صلاحیت شرکت ها ،در پایه پنج ،دار بودن برای یک نفر از اعضای هیات مدیره امتیاز اور شرکت الزامی است
۳.به منظور تشخیص صلاحیت در چند رشته ،شرکت متقاضی می بایست از نظر توان مالی و اعتباری امتیاز لازمه برای هررشته و پایه را به طور مجزا تامین نماید
۴.برای تشخیص صلاحیت شرکت های نوع اول در پایه سه و چهار و پنج لازم است با توجه به اخرین محل ثبتی دفتر مرکزی شرکت متقاضی ،از طریق استانداری استان مربوطه اقدام گردد
۵.کلیه افراد امتیاز اور( مدیر عامل ،اعضای هئیت مدیره و پرسنل )باید دارای حداقل ۳۶ ماه سابقه مفید در چهار سال منتهی به اخرین درخواست تشخیص صلاحیت پیمانکار باشند (اخرین سابقه بیمه پرسنل باید در کارگاه شرکت متقاضی باشد )

مدارک مورد نیاز شرکت جهت تشخیص صلاحیت پیمانکاری

فرم شماره ۱۰۰
این فرم مشخصات شرکت است و شامل اطلاعاتی در موارد زیر میشود
اظهارنامه ثبتی
اساس نامه شرکت
اخرین صورت جلسه عمومی و فهرست ۱۰۰ درصد سهام سهامداران
روزنامه های رسمی شرکت از بدو تاسیس تا کنون —-نظام تشخیص صلاحیت کارشناسان و مشاوران عمرانی

فرم شماره ۲۰۰و ۳۰۰
این فرم ها مشخصات هیات مدیره و پرسنل امیتاز اور و سهامداران شرکت را در بر میگیرند و شامل اطلاعات زیر از افرارد مذکورمیشود
مدرک تحصیلی معتبر
رونوشت شناسنامه
رونوشت کارت ملی
رونوشت کارت وضعیت خدمت
یک قطعه عکس و نمونه امضا از افراد
مدارک ومستندات بیمه

فرم شماره ۴۰۰
این فرم شامل کارهای انجام شده و تجربه کاری شرکت است و اطلاعات زیر را از پیمان های گذشته شرکن نیز دارد :
تصویرابلاغیه و متن توافق نامه .الحاقیه های (متمم ،۲۵ درصد )پیمان
مفاصا حساب بیمه
نامه تایید مبالغ کارکرد و تفکیک انواع خدمات پیمامنکاری پیمانکار توسط کارفرما
صورت وضعیت های تایید شده
مدارک پرداخت بیمه کارگاه ها
تعدیل ها و مابه التفاوت ها

فرم شماره ۵۰۰
این فرم روشن کننده توان مالی شرکت است و حاوی موارد زیر است
اخرین اظهار نامه مالیاتی در قالب فرم ۷۶
اخرین گزارش حسابرسی شرکت

فرم شماره ۶۰۰
این فرم شامل تعهد نامه های مورد نیاز می باشد .این فرم باید در شروع بررسی پرونده توسط صاحبان مجاز امضا اسناد تعهد اور، مهر و امضا شود

طبقه بندی و تشخیص صلاحیت مشاوران

براساس ماده ۲۲ قانون برنامه و بودجه کشور ،تشخیص صلاحیت و طبقه بندی مهندسین مشاور و پیمانکاران ،توسط سازمان برنامه و بودجه (سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور یا معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری )و براساس ایین نامه مصوب هیات وزیران صورت خواهد گرفت

تشخیص صلاحیت مشاوران برای چه کارهای لازم است ؟

۱.طرح ها و پروژه های که بیش از ۵۰ درصد اعتبار ان توسط دولت تامین شده باشد و یا برای انجام انها موافقت نامه با سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور مبادله شود
۲.طرح های صدور خدمات فنی و مهندسی به خارج از کشور که نیاز به تضمین یا تسهیلات دولتی داشته باشد

انواع مشاوران

مشاوران ،برای تشخیص صلاحیت از حیث شخصیت حقیقی و حقوقی به انواع زیر تقسیم میشوند
نوع اول (شخص حقیقی):
کارشناس ایرانی دارای تحصیلات دانشگاهی که طبق ایین نامه تشخیص صلاحیت مشاوران ،واجد صلاحیت شناخته شود
نوع دوم (اشخاص حقوقی یا غیر دولتی ):
بیش از پنجاه درصد مالکیت ان متعلق به اشخاص حقیقی یا حقوقی غیر دولتی و یا ترکیبی از ان ها باشد
نوع سوم (اشخاص حقوقی دولتی موضوع ماده (۴)قانون محاسبات عمومی کشور):
براساس قوانین و مقررات برای انجام فعالیت های نظام فنی و اجرایی تشکیل یافته و انجام خدمات مورد درخواست در موضوع فعالیت انها در اساس نامه قید شده باشد
نوع چهارم (اشخاص حقوقی بخش عمومی ):
براساس قوانین و مقررات برای انجام فعالیتهای نظام فنی و اجرایی تشکیل یافته و در اداره کل ثبت شرکت ها و مالکیت های صنعتی به ثبت رسیده و انجام خدمات مورد درخواست در موضوع فعالیت انها در اساس نامه قید شده باشد و مالکیت این واحدها متعلق به بخش عمومی موضوع ماده ۵ قانون محاسبات عمومی کشور باشد
نوع پنجم :
سایر واحدهای خدمات مشاوره ایرانی و خارجی و مراکز علمی و پژوهشی که حائزشرایط نوع اول ،دوم ،سوم ،چهارم نباشند و گروهای همکاری مدنی که برای یک کار خاص تشکیل شده باشد ،نوع پنجم محسوب میشوند

شرایط عمومی احراز صلاحیت مشاوران

• کارشناس حقیقی ایرانی :
  ۱.تابعیت دولت جمهوری اسلامی ایران
  ۲.داری تحصیلات دانشگاهی معتبر (حداقل کارشناسی )مرتبط با تخصص مورد نظر با اولویت یک ،و تجربه مفید و موثر
  ۳.در دوران محرومیت و یا محکومیت و یا ممنوعیت های موثر در کارهای خدمات مشاوره پیمانکاری ،طرح و ساخت (به طور کلی در زمینه فعالیت های نظام فنی و اجرایی) نباشد
  ۴.تعهد به اینکه در هیچ شرکت پیمانکاری ،مدیریت طرح و یا شرکت ها و مووسسات مهندسان مشاور و سازمان هایی که این قبیل خدمات را انجام می دهند ،جزو افراد الزامی امتیاز اور نباشد

• اشخاص نوع دوم ،سوم،چهارم از انواع مشاوران
  ۱.انجام خدمات مشاوره در زمینه فعالیت های مرتبط در اساسنامه شرکت قید شده باشد
  ۲.تعهد به اینکه از امتیاز افراد فنی الزامی شرکت، در شرکت های پیمانکاری ویا شرکت های مدیریت طرح و موسسات و شرکت های مهندسان مشاور ودیگر شرکت ها و یا سازمان هایی که این قبیل خدمات را انجام میدهند استفاده نشده باشد
  ۳.هیچ یک از شرکا و مدیران و افراد امتیاز اور مشاوران در محرومیت یا ممنوعیت قانونی برای انجام خدمات مشاوره نباشند
  ۴.اشتغال به کار تمام وقت افراد فنی و امتیاز اور در شرکت ،به استثنا اعضا هیات علمی داشنگاه ها ضروریست
  ۵.دارا بودن تصحیلات تخصصی حداقل کارشناسی برای هریک از اعضا هیات مدیره ،مدیرعامل و افراد امتیاز این گونه شرکت ها الزامی است
  ۶.تطبق امتیاز مدیر عامل مشاور ،با امتیاز مورد نیاز سرگروه در احراز یکی از تخصص های مشاوره الزامی است
• حداقل شرایط کارشناس حقیقی غیر ایرانی
• حداقل شرایط اشخاص حقوقی غیر ایرانی
• حداقل شرایط گروه همکاری

عوامل موثر بر تشخیص صلاحیت مشاوران

۱.نیروی انسانی متخصص
۲.کارهای انجام شده (تجربه کاری شرکت )
۳.ساختار مدیریتی
۴.امکانات پشتیبانی

امتیاز کل در تشخیص صلاحیت مشاوران

الف :امتیاز کل ،برابر است با حاصلضرب ضریب ارزشیابی در مجموع امتیازهای مربوط به عوامل چهارگانه به شرح و رابطه زیر :
امتیاز ساختار مدیریتی و امکانات پشتیبانی +امتیاز نیروی انسانی متخصص *ضریب ارزشیابی =امتیاز کل
گروه اول برای تشخیص صلاحیت مشاوران در تخصص های :
معماری داخلی ،معماری و تزئینات داخلی اثار تاریخی-فضای سبز -ژئوتکنیک -سازه -تاسیسات برق و مکانیک -ژئوفیزیک -محیط زیست -زمین شناسی -بازرسی فنی -خدمات کامپیوتری -گروه خدمات مدیریت ،گروه خدمات برنامه ریزی و اقتصاد -ایمنی و کاهش خطرات و پدافند غیر عامل -ترافیک و حمل ونقل -نقشه برداری ،سیستم های اطلاعات جغرافیای -هواشناسی
گروه دوم برای تشخیص صلاحیت مشاوران در تخصص های :
شهرسازی -ساختمان -توامندسازی بافت های فرسوده -طراحی شهری -راه سازی -راه اهن -فرودگاه سازی -بندر سازی -شبکه های ابیاری و زه کشی -تاسیسات اب و فاضلاب -حفاظت و مهندسی رودخانه -کشاورزی و دامپروری -شیلات و ابزیان -گلخانه و مجتمع های گلخانه ای -گروه پست و مخابرات -مطالعات جغرافیایی و برنامه ریزی فضایی -میراث فرهنگی -گروه مطالعات اماری -گروه معدن- خدمات برنامه ریزی اموزشی و توسعه منابع انسانی -باستان شناسی طراحی ،مرمت و احیای اثار تاریخی
گروه سوم برای تشخیص صلاحیت مشاوران در تخصص های :
سدسازی -گروه نفت وگاز -گروه انرژی -گروه صنعت

ب -امتیاز نیروی انسانی متخصص
ضریب تداوم ماندگاری در واحد متقاضی *امتیاز سوابق کاری مفید با توجه به مدرک تحصیلی =امتیاز نیروی انسانی متخصص

پ-محاسبه امیتاز تجربه کاری مشاوران
امیتاز تجربه کاری مشاوران در تخصص مربوط ،پس از جمع کل حق الزحمه دریافتی و اعمال ضریب تعدیل به روش زیر محاسبه میشود
ضریب تعدیل مربوط به سال دریافت حق الزحمه *جمع مبالغ حق الزحمه در سال انجام کار =جمع کل حق الزحمه دریافتی

مقررات عمومی تشخیص صلاحیت مشاوران

الف -دستگاه های اجرایی موظفند براساس دستورالعمل ابلاغی سازمان یا معاونت (دستورالعمل ارزشیابی مشاوران )اطلاعات مورد نیاز برای ارزشیابی را،در مورد وضع قراردادها ،کیفیت و نحوه کار مشاور،به موقع در اختیار سازمان (معاونت )قرار دهند
ب-در دوره ارزشیابی ،متناسب با ارزشیابی مشاوران ،گواهی نامه صلاحیت انان تغییر خواهد کرد .
هر دو سال یکبار مشاوران شایسته و برتر انتخاب و تشویق میشوند .سازمان (معاونت )موظف است دستورالعمل لازم برای انتخاب بهترین های مهندسی کشور را تهیه و براساس ان جشنواره انتخاب مشاوران برتر را برگزار نماید
به منظور رسیدگی و برخورد یکسان با تخلفات مشاوران ،سازمان (معاونت )موظف است دستور العمل مربوط را ،حداکثر ظرف شش ماه پس از ابلاغ ایین نامه تشخیص صلاحیت مشاوران تهیه و تنظیم نماید .این دستورالعمل شامل ،نحوه رسیدگی به تخلفات و جرائم مربوطه از اخطار کتبی تا محرومیت کامل از ارجاع کار و لغو گواهی نامه تشخیص صلاحیت میباشد .اهم تخلفات به شرح زیر تعیین میگردند:

الف -ارائه اطلاعات خلاف واقع در مراحل تشخیص صلاحیت و یا ارجاع کار
ب-عدم ارائه گزارش وضعیت تمامی کارها در دست اجرا و نتایج حاصل از انجام خدمات به سازمان
پ-عدم جایگزینی فرد مناسب در مدت سه ماه در صورت خروج فرد امتیاز اور از شرکت
ت-هرگاه قصور مشاور در ارائه خدمات منجر به صدور اخطار کتبی یا فسخ قرارداد گردد
ث-هرگاه در اثر قصور مشاور در تنظیم اسناد مناقصه و عدم رعایت ضوابط و بخش نامه های سازمان ،قرارداد پیمانکاری خدشه دار شود
ج-پذیریش کار توسط مشاور بیش از ظرفیت مجاز ،بدون کسب مجوز
چ-تخلفات اعلام شده از سوی تشکل ذی ربط
منبع :کتاب اصول ،مقررات و روش های مدیریت پیمان طرح های عمرانی